Fenomenolojik yaklaşım, olayları, bize göründüğü şekliyle, temel
özelliklerinde gözleme ve betimlemeyi amaçlayan sistematik bir
yaklaşımdır. Bu yaklaşım, insan davranışlarında, özel koşullardan
bağımsız olarak genel olanı ortaya koymak ve global terimlerle
betimlemek ister.
Bunun için öncelikle, davranışları birer olgu olarak, yani belirli bir
bağlamda, belirgin bir durumda bulunmasından geçici olarak bağımsız
öğeler gibi soyutlamaya ve nitelemeye çalışır.
Fenomenolojik anlayış, esas olana indirgemektir, burada esas olanda
anlam geçici olarak dışta bırakılır ve daha sonra dahil edilir. Bir
başka deyişle davranış veya eylemlerin özellikleri, anlamları,
niyetlilikleri paranteze alınır. Fenomenoloji içerikten ziyade içerenle,
anlamlardan ziyade biçimlerle ilgilenir. Naif gözlemi, yani
araştırmacının bakışını yanlı kılacak örtük veya açık her türden
postülayı iradi olarak askıya almayı benimser; bu tutum görünen anlam
yerine algılanan biçime öncelik tanımak demektir.
Bu tutumun sonucunda olgu kavr***** ulaşılır: Olgu özel işlevleri geçici
olarak paranteze alınmış ve örgütlenmiş bir bütündür. Fenomenolojik
soru basittir: "Bu, nedir?". Bu sorgulama nasıl veya niçinle ilgilenmez.
Olayın anlamı, sürecin başında değil sonunda dikkate alınır ve anlam,
insanların özel davranışlarını (yemek, içmek, uyumak, gezmek) betimsel
kriterlerinden hareketle bütünleştirici bir öğe gibi en sonda devreye
girer. Bu şekilde ayırdedilen özellikler, olguları, esasa indirgeyerek
oluşturmayı sağlarlar.
Kısaca belirtirsek, fenomenolojik yaklaşımda, başlangıçta, gerçeklik
hakkında bir yargıda bulunmaktan kaçınılır, zira gerçeklik çoğu kez,
anlamaya değil, görülmeye açıktır; olgular açık değildir ve bu nedenle
onları değerlendirmek mümkün değildir. Olgular soyutlanıp
ayırdedildiğinde, aslında, kendi görüşlerimizden ve içinde bulunduğumuz
özel gerçeklikten uzaklaşmamız söz konusudur. Bu sayededir ki olgu,
gözlemimizden ve ona yüklediğimiz Özel yargılardan bağımsız olarak
kendini gösterebilir.
Fenomenolojik yaklaşım, temel felsefesini Husserl'de bulur. Sayılar,
geometrik figürler gibi matematiksel fikirlerin, yani zihinsel olguların
doğasını araştıran Husserl, bunları sübjektif psişik durumlar olarak
niteleyen deneysel psikolojinin açıklamalarını yeterli bulmamış ve
hocası Brentano'nun 'niyetlilik' kavr***** odaklaşmıştır. Bu kavram,
insanın dünyayla ilişkisini ifade etmektedir.
Buna göre, gerçek (reel) denilen şey, yaşanan dünyadır ve bu dünya,
bize, daima bir açıdan görünür. Dünyamız, algılarımız, arzularımız ve
isteklerimiz tarafından yapılandırılır. Bu, niyetliliktir. Bu kavramdan
yola çıkan Husserl'e göre 'gerçeklik, daima bir olgular bütünü gibi
görünür: Bir ağaç, bir renk, bir arkadaş. Bir çiçeği ele alalım.
Kafamızda onun görüntüsünü değiştirebiliriz (aidetik varyasyon yöntemi);
bu çiçek, bir gül veya papatya olabilir, kırmızı veya beyaz olabilir.
Ama bu somut görüntülerin ardında, bir salt fikir, bir 'öz' (eidos)
vardır. Çiçeğin özü, bir bilinç ile bir objenin karşılaşmasından
doğmuştur. Dünyayla ilişkide inşa edilmiştir. Her bilinç bir şeyin
bilincidir. Ancak, bu özün aynı zamanda evrensel buyanı da vardır.
Fenomenolojinin amacı, dünyayla ilişkimizi yapılandıran özleri açığa
çıkarmak, aydınlatmaktır.
