Bronşial Hiperreaktivite
Hava yolları değişik uyarılara yanıt olarak çapını değiştirebilen esnek
yapılardır. Egzersiz gibi aşırı miktarda hava gerektiren durumlarda hava
yolları genişler, ya da toz, duman ile karşılaşınca savunma amacı ile
hava yolları daralır.
Sağlıklı kişilerde çeşitli uyarılar karşısında hava yollarının çapını
değiştirebilme yeteneğine "Bronşial reaktivite" denir. Bronşial astımda
ise hava yolları nonspesifik uyarılara karşı aşırı duyarlıdır.
Duyarlılığı artmış olan hava yolları, sağlıklı kişileri etkilemeyecek
kadar küçük uyarılar karşısında bile abartılı bronkokonstriktör (bronş
daralması ile) yanıt verirler, buna da "Bronşial hiperreaktivite" denir.
ASTIMIN TANISI
1) Klinik bulgular
Astımlı hasta için tipik olan bulgular öksürük, hışıltılı solunum, nefes
darlığı ve göğüste sıkışma hissidir. Bu bulguların hepsi aynı anda
görülmeyebilir. Bulguların çeşidi ve ağırlığı hastadan hastaya ve aynı
hastada zaman içinde değişebilir. Bulgular özellikle gece sabaha karşı
artar. Astımlı hastalarda bulguların iki özelliği tanıda çok yardımcı
olur.
Bunlar;
Viral solunum yolu enfeksiyonları, allerjenler egzersiz gibi tetik çeken
faktörlerle karşılaşma sonucu bulgularda belirgin bir artmanın olması,
şikayeti olmayan, stabil seyreden bir hastanın gribal enfeksiyonu
takiben, ya da duyarlı olduğu allerjen ile karşılaşma sonucu nöbete
girdiği sık görülen bir durumdur.
Bu bulguların kendiliğinden ya da, bronkodilatatör (bronş genişletici)
ve antiinflamatuar (ödem çözücü, koruyucu) tedavi ile azalması ya da
kaybolmasıdır. Ağır bulgularlarla gelen astımlı hastanın birkaç gün gibi
kısa sürede uygun tedavi ile tamamen düzeldiği, bulguların kaybolduğu
da sık görülen bir durumdur.
Ayrıca, özellikle alerjik astımlı hastalarda bulguların mevsimsel
değişmeler göstermesi, ailede astım veya atopi öyküsünün olması tanıda
yardımcı olur. Astım ile uyumlu bulguları olan erişkin hastalarda
birlikte yıl boyu süren rinit, nazal polip ve aspirin duyarlılığı öyküsü
olması da allerjik olmayan astım tanısı için önemli ipuçlarıdır.
Çocuklarda ve ileri yaştaki astımlı hastalarda bulgular tipik
olmayabilir. Çocuklarda öksürük ön plana çıkan bir bulgudur. İleriki
yaştaki hastalarda ise hava yolu obstrüksiyonu geri dönüşümsüz olabilir.
Ataklar dışında hastalarda fizik muayene bulguları genellikle
normaldir.
2) Solunum fonksiyon testleri
Bulgular ve fizik muayene bulguları subjektifdir. Aynı derecede hava
yolu obstrüksiyonu (daralması) gösteren hastalardan biri aşırı nefes
darlığı hissederken, diğer hastada nefes darlığı yakınması belirgin
olmayabilir. Bu nedenle bronşial astımın tanısında daha objektif
sonuçlar vermesi nedeniyle solunum fonksiyon testleri önemlidir. Astımda
solunum fonksiyonlarının üç özelliği hastalık için oldukça tipiktir.
Bunlar;
Hava yolu obstrüksiyonu değişken olması Hava yolu obstrüksiyonu
reversibl olması (kısa etkili bronş genişletici ilaç sonrası solunum
fonksiyon testlerinde belli oranlarda düzelme olması) Bronşların aşırı
duyarlı olması
3) Diğer laboratuar incelemeleri
Akciğer grafisi : Genellikle normaldir. Akut atakta havalanma artışı
olabilir. Astım atağının akciğer zarları arasına hava dolması
(pnömotorax) vb durumlar ile ayırıcı tanısı açısından yaralıdır.
Alerji testleri : Cilt testleri kişinin duyarlı olduğu allerjenin saptanması bu allerjenin uzaklaştırılması açısından önemlidir.
Balgam incelemesi : Astım ile uyumlu bulguları olan bir hastada balgamda
eozinofillerin artmış olduğunun saptanması astım tanısı için yardımcı
olur.
Özet olarak; bronşial astım tanısı hastanın öyküsü ve klinik bulguları
ile konur. Solunum fonksiyon testleri ve alerji düşünülüyorsa allerjik
deri testleri tanıda yardımcı olur. Diğer laboratuar incelemelerinin ise
tanıda önemli rolleri yoktur.
ASTIMIN TEDAVİSİ
Bronşial astım hava yollarının kronik inflamatuar bir hastalığıdır. Bu
nedenle astımda tedavinin amacı hava yollarındaki inflamasyonu kontrol
altına almaktır. Günümüzde astımın kesin tedavisi olmamakla birlikte
uzun süre kullanılan antiinflamatuar ilaçlarla hava yollarındaki
inflamasyon kontrol altında tutulabilir.
Hastalar ilaçları kullandıkları sürece inflamasyon baskılanır, buna
bağlı olarak bulgular kaybolur, solunum fonksiyonlarında ve bronş
hiperreaktivitesinde düzelmeler sağlanır. Antiinflamatuar tedavi (Ödem
giderici, koruyucu tedavi) kesilecek olursa ataklar görülür. Bu nedenle
astımlı hastanın şikayeti olmasa bile antiinflamatuar ilaçlarını düzenli
olarak kullanması gerekir. Bu arada hastanın yakınmaları ortaya çıkarsa
bronkodilatatör (bronş genişletici, nefes açıcı) ilaçlarla bulguları
giderilir. Dolayısıyla, astım tedavisinde kullanılan ilaçlar iki ana
grupta toplanabilir.
Bunlar;
Astımı kontrol altına alan ilaçlar (Antiinflamatuarlar)
