Tüberküloz yani verem bir zamanların en tehlikeli ve en ölümcül
hastalığıydı. Günümüzde ise eskisi kadar yaygın olmasa bile hala daha
özellikle ülkemizde yaygın olarak görülmekte olan bir hastalıktır.
Ancak geliştirilen antibiyotik ve aşılar sayesinde hem önlenebilen hem
de tedavi edilebilen bir hastalıktır. Son 50 yılda tüberküloz
tedavisindeki gelişmelere ve gelişmiş ülkelerde büyük ölçüde yok edilmiş
olmasına karşın tüm dünyada bakıldığında önlenebilen ölüm sebepleri
arasında 5. sıradadır.
Dünya Sağlık teşkilatı 1990 yılında tüm dünyada 2.910.000 kişinin bu
hastalık nedeni ile hayatını kaybettiğini açıklamıştır. Çarpıcı olan bu
ölüm vakalarının sadece 40.000'inin gelişmiş ülkelerde meydana
gelmesidir.
Uzun süre belirti vermemesi nedeni ile ve ihmalkarlıklar sonucu
ülkemizdeki tüberküloz görülme sıklığı tam olarak bilinmemekte,
hastaların önemli bir kısmı saptanamamakta ve teşhis konulan hastalar
yeterli düzeyde takip edilememektedir. Tüberküloz en sık solunum
yollarını tutmaktadır. Bu hastaların %2-5 kadarında da genital
tüberküloz saptanmaktadır.
Genital tüberküloz primer ve sekonder olarak ikiye ayrılır. Son derece
nadir olan primer genital tüberkülozda mikroorganizmanın ilk enfeksiyon
yarattığı alan genital organlardır. Vakaların %99'dan fazlası sekonder
tüberkülozdur. Burada vücudun başka bir yerinde (genelde akciğerler)
bulunan enfeksiyon kan yolu ile genital organlara yayılır (dessendan
enfeksiyon).
Dış genital organların tüberkülozu son derece nadirdir. En sık endometrium ve adneksler (yumurtalıklar ve tüpler) tutulur. Klinik
Genital tüberküloz vakalarında tüberküloz için tipik olan yorgunluk,
kilo kaybı, gece terlemeleri, gece yükselen ateş çok nadir görülür.
Genital tüberkülozlu hastalarda en sık başvuru sebebi infertilitedir.
Hastalarda %25-50 oranında pelvik ağrı ve %10-40 oranında anormal kanama
görülür. Endometriumda olan harabiyet nedeni ile zarlar birbirine
yapışır (Asherman sendromu) ve bu durum hem infertiliteye hem de adet
kanamasının azalmasına ya da olmamasına neden olur. Tüpler sıklıkla iki
taraflı tutulur ve histerosapingografide (rahim filmi) görünümü
tipiktir.
Tanı
Genital tüberkülozdan şüphelenilen vakalarda aile ve kişinin kendi
öyküsü önemlidir. Daha önceden tüberküloz tanısı alıp almadığı, ailesi
ve yakın çevresinde bu hastalığa sahip kişi olup olmadığı araştırılmalı
ve detaylı bir fizik muayene yapılmalıdır. Tanıya yardımcı olması
açısından akciğer grafisi çekilmeli ve PPD testi yapılmalıdır.
İnfertilite nedeni ile müracaat etmiş hastalarda HSG çekilmeli, gerekli
vakalarda endometrium biopsisi yapılmalıdır.
Tedavi
Genital tüberkülozun tedavisi tıbbidir. Ancak gelişmiş olan infertilite
vakalarında tedaviye yanıt çok iyi değildir. Sebat eden vakalarda
cerrahi tedavi de uygulanabilir. Çocuk isteği olmayan kadınlarda rahim
alınabilir. Genital tüberküloz tedavisi güç ve yüzgüldürücü olmayan bir
hastalıktır.
