Kanlı idrarin rengi içerdigi kan miktarına göre açık pembeden koyu
kırmızı ya kadar degisir. Kanlı idrar bulanıktır; cam bir kap içinde bir
süre bekletilirse üstte görece duru, altta ise kanlı çökelti nedeniyle
daha koyu renkli ve bulanık iki bölüme ayrılır. Idrarda kan belirtisi
bosaltım sisteminin herhangi bir yerinden kaynaklanabilir. Böbrek
tasları, veremi, kötü huylu tümörleri ya da enfarktüsü, akut
glomerülonefrit, idrar borusu tasları, idrar kesesi tüm örleri, veremi,
tasları ya da basit bir idrar kesesi iltihabi ya da sıyek (üretra)
tasları ve iltihabi buna yol açabilir. Idrarda kan her zaman gözle
görülmeyebilir. Idrarın rengini degistirmeyecek kadar azsa ancak
kimyasal deneylerle ya da idrar çökeltisinin mikroskopla incelenmesiyle
saptanabilir.
Idrarda kan bulunmasının en önemli nedenleri;
- Böbrek havuzu papillomu
- Idrar borusu tümörü
- Idrarkesesi divertikülü
- Prostat
- Yırtılma
- Darlık
- Papillom
- Tas
Idrarda kan çogu kez gözle görülebilen bir belirti oldugundan,idrarda
kanamanın kaynaklandıgı bölgeyi de saptamak olasıdır. Bunun için Guyon
deneyi denen yönteme basvurulur. Hasta üç ayrı kadehe idrar yapar ve
kadehlerdeki renk degisiklikleri degerlendirilir. Kanama sıyekten
(üretra) kaynaklanıyorsa idrarda kana baglı renk degisimi ilk kadehte
ortaya çıkar; buna ilk idrarda kan ya da ilk hematüri denir.
Obür kadehlerde ise berrak sarı, normal idrar rengi görülür. Kan idrar
kesesinden kaynaklanıyorsa kırmızı renk son kadehte ortaya çıkar. Çünkü
kan idrar kesesinin dibinde toplanmıstır ve isemenin sonunda kesenin
kasılmasıyla dısarı atılır. Buna son idrarda kan ya da son hematüri
denir. Eger kanama böbrek ya da idrar borusu bölgesinde ise kan idrara
bütünüyle karısmıs olarak gelir ve her üç kadeh de kırmızı renkte
görülür; buna da bütün idrarda kan ya da tam hematüri denir.
Ilk hematüri
(Agırlıklı olarak ilk kadehte kan)
Sıyek kökenli nedenler (tas, iltihap)
Son hematüri:
(Agırlıklı olarak üçüncü kadehte kan)
o idrar kesesi kökenli nedenler (tümör, idrar kesesi
veremi, tas, iltihap)
Tam hematüri:
(Her üç kadehte kan)
o böbrek kökenli nedenler (tas. böbrek veremi, kötü huylu tümör, akut glomerülonefrit, böbrek enfarktü
o idrar borusu kökenli nedenler (tas)
Hemoglobinüri
idrarda hemoglobin bulunmasıdır. Akut ve yaygın bir hemolizin (alyuvar
parçalanması) ardından görülür. Normal kosullarda hemoglobin vücudun
savunma mekanizmasını olusturan retiküloendotelyal sistemde parçalanır.
Eger alyuvarlar damar içinde parçalanırsa önemli miktarda serbest
hemoglobin plazmaya geçer. Ama böyle bir durumda bile iki mekanizmanin
etkisiyle idrarda hemoglobin bulunmayabilir. Bu mekanizmalar hemoglobini
bilirubine indirgeyen retikuioendotelyal sistem ve hemoglobini süzen
böbregin olusturdugu eziktir. Böbrek ezigi çok yüksektir ve kandaki
serbest hemoglohin düzeyi 100 ml'de 150-200 mg'ye erismeden idrara
hemoglobin geçmesini engeller. Hemoglobinin idrara geçebilmesi için
kandaki düzeyinin çok kısa sürede yüksek bir degere ulasması gerekir. Bu
durumda retiküloendotelyal sistemin yeterince hızla bilirubine
dönüstüremedigi hemoglobin böbrek ezigini de asarak idrarla atılır.
Hemoglobinüride idrarın rengi morumsu kırmızıdan kızıl kahverengiye
kadar degisebilir. Renk iki pigniente baglıdır: Oksihemoglobin ve
methemoglobin. Oksihemoglobinin rengi parlak kırmızı, methemoglobininki
kahverengidir. Idrarın rengi de bu iki pigmentin göreli yogunluguna
baglı olarak degisir. Bazen hemoglobinüri hematüriyle, yani idrarda
alyuvarlar bulunmasıyla karıstırılır. Oysa hemoglobinürinin ayırt edici
birçok özelligi vardır. Ornegin idrar bulanık degil, berraktır. Ayrıca
çökelti incelendiginde idrarda hiç alyuvara rastlanmaz.
