Çayı kimler buldu?
Binlerce yıl önce Çin’in ilk imparatorlarından Shen Yung çay bitkisinin
tesadüfen sıcak suya düşmesine şahit olur. Bunun büyüsüne kapılır ve
sürekli çay içer. Avrupa çayla 1600’lü yıllarda tanışır. Günde ne kadar çay içiyoruz?
Lipton Ürün Müdürü Zeynep Dikeç’in verdiği bilgiye göre Türkiye’de çay,
sudan sonra en çok tüketilen ikinci içecek. Nüfusun yüzde 96’sı her gün
çay içiyor. Türkiye’deki pazarın yüzde 83,8’ini demleme çaylar
oluşturuyor. Peki günde kaç bardak çay içmek ideal?
Orta demde 10 bardak çay içebilirsiniz. Ama daha fazlası kabızlık yapar. Çayın beyazı olur mu?
Schiller Chiemsee Genel Müdürü Alp Güven hafif ve yumuşak içimli beyaz
çayın Çin’in Minjiang Nehri’nin verimli sularıyla beslenen Fujian
Dağları’nın durgun ikliminde yetiştiğini söylüyor. Kafein miktarı düşük
bir çay, meyvemsi tadı var. Nadir olduğu için fiyatı pahalı. Şöyle
söyleyelim; pek çok şeyin çok ucuza satıldığı Çin’de beyaz çayın kilosu
150 dolar. Türkiye’de Schiller Chiemsee ve Lipton’da bulabilirsiniz. Bu
çayın kanserden koruduğu, damar sertliğine iyi geldiği belirtiliyor. Bitki ya da meyve çayı açık satın alınabilir mi?
Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdem
Yeşilada ‘Açıkta satılan bitkilere güvenilmez’ diyerek şöyle devam
ediyor? ‘Kesinlikle satın almayın. Gerçek bitki olmayabilir,
zehirleyebilir. Ya etkisiz ya da zararlıdır. Örneğin açıkta satın aldığı
papatya çayından zehirlenen var. Bitki sağlıklı koşullarda mı
yetiştirildi? Yol kenarından toplanmış olabilir. Egzozdan çıkan kurşun
olabilir, nasıl kurutuldu bu da önemli.’ Çay yararı nedir, kimler içmeli?
Siyah çay kafein nedeniyle enerji sağlar, antioksidandır vücudun
yaşlanmasını önler. Ayrıca şekersiz içilmesi kaydıyla diş çürümesini
engeller. Enerji nedeniyle kalp tansiyon ve mide hastalarına içmesi
önerilmez.
Yeşil çayın antioksidan etkisi siyah çaya göre daha yüksek. Ayrıca yağ
yakıcı etkisi var. En önemli özelliği ise antikanser etkisi. Çin’de
yapılan araştırmaya göre yeşil çay içenler arasında meme ve pankreas
kanserinde yüzde 50’ye var daha azalma tespit edilmiş. Uzmanlar
hamilelerin yeşil çay içmesini uygun görmüyor. Peki hangi bitki çayı neye yararlı?
Erdem Yeşilada ‘Bitki çayıyla tedavi olmaz, bazı şeylere yardımcı olur’ diyerek bitkilerin özelliklerini şöyle sıralıyor: Ihlamur: Soğuk algınlığını geçiremezsin ama iltihap giderici özelliği var ve şikayetleri azaltır.
Ekinezya: Etkili bileşenleri suda çözülmez. Çay olarak kullanılmaz.
Papatya: Sakinleştiriyor.
Yasemin: Etkisi yok, keyif çayı.
Zencefil:
İltihap giderici. Safra söktürür, hazmı kolaylaştırır. Safra taşı
olanlarda ve safra kesesi olmayanlarda ağrı yapar. Hamileler günde en
fazla bir bardak içebilir.
Tarçın çayı: Şeker düşürücü etkiye sahip.
Meyve çayları: Aromalı keyif çayı.
Nane çayı: Tıbbi nane sindirimi kolaylaştırır.
Rezene: Sindirimi kolaylaştırır, gazı giderir.
Form çayları gerçekten zayıflatıyor mu?
Bu sorunun yanıtını yine Prof. Dr. Erdem Yeşilada veriyor: ‘Form
çaylarına güvenmem. Vücuttaki sıvıyı attırmaya yarar. Kadınlar tonlarca
krem alıyor antiaging için sonra zayıflama çayıyla vücuttaki suyu
atıyor. Dibi delik bir havuzu doldurmaya çalışmak gibi bir şey. Kimse
içmemeli. 7-8 günden fazla bağırsak yumuşatıcı kullanılmaz çünkü kolon
kanserine davetiye çıkarabilir. Bu çaylar da böyle bir tehlikeye sahip.’
Çayı süt ilave ederek mi içmeli yoksa limonla mı?
Prof. Dr. Erdem Yeşilada kesinlikle uyarıyor: ‘Sütle çay içilmez.’
Neden? ‘Sütlü çay hazmı en zor besinlerden biridir. Sütte protein,
çaydaki içindeki maddelerle birleştiğinde protein kompleksi meydana
getiriyor’ diyor. Yeşilada çayı limonla içmenin zararı olmadığını
söylüyor. Earl Grey sadece çay adı mı?
Bergamot aromalı çay türü olarak tanıdığımız Earl Grey aslında İngiltere
başbakanı. 1830-34 yılları arasında İngiltere’de Başbakanlık yapan Earl
Grey’in bu çayı diplomatik bir hediye olarak aldığı rivayet edilir.
Nasıl bir diplomatik hediye diye sorarsanız; Grey’in adamları bir
Çinli’nin oğlunu boğulmaktan kurtarınca onlara Çinliler tarafından çay
hediye edildi. Earl Grey bu çayı o kadar beğendi ki çay tüccarı Twinings
şirketinden buna benzer bir çay hazırlamasını istedi. Böylece Earl Grey
ortaya çıktı.
