Psikoterapi en basit tanımıyla konuşma tedavisi olarak adlandırılabilir.
Psikoterapi ilişki temeline dayalı bir yöntemdir. Özel eğitim almış bir
psikoterapistin, iletişimin sözel ve sözel olmayan araçlarını
kullanarak, hastanın kişiliğindeki işlevini bozan alanları fark ederek
hastaya göstermesi ve hasta ile birlikte daha işlevsel ve verimli bir
yaşama kavuşması için gereken değişimleri gerçekleştirmesi esasına
dayanır.
İnsanların kişilik özelliklerinin günlük yaşamlarını,
akademik ve iş başarılarını, sosyal ilişki becerilerini ve aile
yaşamlarını etkilediğini biliyoruz. Kişilik özellikleri genetik ve
çevresel faktörlerin yanı sıra yaşanan olaylar, olayları ele alış
biçimi, alışkanlıklar, davranışlar ve mizaç özelliklerinin de etkisi ile
şekillenir. Psikoterapist terapide ilişki kurduğu hastayı özel bir
dinleme biçimiyle dinlerken edindiği bilgileri yansız, yüksüz ve
yargısız bir şekilde değerlendirir. Hastadan aldığı verileri kendi bilgi
birikimi ve deneyimi ile harmanlayarak o kişinin yaşamı ve kişilik
özelliklerine dair bir bakış açısı oluşturur, adeta kişinin bir kişilik
haritasını çıkartır. Bu oluşturulan bakış açısı her an değişebilen ve
giderek gelişen bir şeydir. Psikoterapist ne tür araçlar kullanır?
Psikoterapi uygulayabilmek için psikiyatri eğitiminden ayrı, uzun süreli
psikoterapi eğitimi sürecinin tamamlanması gerekir. Psikoterapist bu
uzun ve yoğun eğitim döneminde edinilen çeşitli teknik ve teorik
bilgilerin ışığında çalışır. Çalışırken yalnızca teorik bilgisini ve
mesleki deneyimini kullanmaz. Terapistin temsili alet çantasında bilgi
ve mesleki deneyiminin yanı sıra kendi kişilik özellikleri, kültürel
arka alanı, bilgi birikimi, yaşam deneyimi, sosyal becerileri, duygusal
zekâsı, psikolojik düşünebilme yeteneği, ilgi alanları ve entelektüel
düzeyi de bulunur. Bunların yanı sıra bir terapist kendisine başvuran
kişiyi tam ve doğru anlamak için psikoterapi sürecinden geçerek kendi
bilinçdışı engellerinin ve kendi psikopatolojisinin farkında olmalı ve
bunları hastasıyla yaptığı psikoterapi seansının dışında tutabilmelidir.
Terapistin öncelikle sağlıklı bir kendiliği olmalıdır. Çünkü
psikoterapist tedavide uyguladığı yöntem ve ekolün yanı sıra kendini
tedavi edici bir araç olarak kullanır. Kimler psikoterapi alabilir?
Psikoterapi kelime olarak ruhsal iyileştirme anlamı taşısa da
genellikle tek başına ruhsal rahatsızlıkların birincil tedavisinde
tercih edilmez. Psikoterapi sürecine girmek için bir ruhsal rahatsızlık
tanısı almış olmak da gerekmez. Terapide ruhsal rahatsızlığa yatkınlığı
arttıran yaşam koşullarının, davranış ve kişilik özelliklerinin ve
kişinin bilinçdışı engellerinin ele alınarak daha işlevsel ve
rahatsızlığa yol açmayacak bir yaşam tarzının geliştirilmesi amaçlanır.
Hiçbir ruhsal rahatsızlığı olmayan ancak bilinçdışı süreçlerin etkisi
ile kendisini verimsiz hisseden, ikili ilişkilerde sorun yaşayan,
doyumlu sosyal ilişkiler yaşayamayan, bir karar aşamasında bocalayan,
ne yapmak istediğine dair hedefi olmayan, yapmak istediği şeyi ve
gideceği yönü bilse ve her tür donanıma sahip olsa da bir türlü harekete
geçemeyen kişiler psikoterapi için ideal adaylardır.
Psikoterapi modern toplumun giderek bireyselleşen, yalnızlaşan
dünyasında başarmak ve kendini gerçekleştirmek için çabalayan ve gerçek
ihtiyaçlarına yabancılaşmış modern insanın ilacıdır.
Hangi rahatsızlıklarda uygulanır?
Psikoterapi belli durumlarda ve bazı ruhsal rahatsızlıklarda tek başına
da uygulanabilir. Hafif depresif bozukluk, uyum bozuklukları, panik
bozukluğu, sosyal kaygı bozukluğu gibi kaygı bozukluklarında ilaç
kullanımını kısıtlayan durumlar varsa sadece psikoterapi uygulanabilir.
İlaç kullanımında sakınca olmayan durumlarda öncelikli tercih
psikoterapiyi ilaç tedavisi ile birlikte uygulamaktır.
Psikotik bozukluklar, şizofreni, bipolar bozukluk, hipokondriyazis gibi
rahatsızlıklarda öncelikli tedavi kesinlikle ilaç tedavisidir.
Destekleyici, farkındalık arttırıcı ya da eğitici psikoterapi bu
rahatsızlıklarda yararlıdır ancak tek tedavi yöntemi olmamalı, ilaç
tedavisine destek olarak uygulanmalıdır.
Her hastada da psikoterapi uygulanamaz. Terapiye kabul edilecek olan
hastanın bazı koşulları karşılaması gerekir. Hastanın da belli bir zekâ
düzeyine, eğitime ya da psikolojik düşünebilme yetisine sahip olması,
değişme motivasyonu öncelikle aranan koşullardır.
Ne tür psikoterapi uygulamaları vardır?
Odaklanılan soruna göre bireysel, aile ve grup psikoterapileri uygulanabilir.
Bireysel psikoterapi birebir görüşmelerle, aile ve çift terapileri
eşlerle terapistin birlikte görüşmesi ile ya da aile bireylerinin bir
arada seansa katılması şeklinde uygulanır. Grup psikoterapileri benzer
sorunları olan ya da belli bir amaç için bir araya gelen bir grup insan
ve bir terapistin katılımı ile uygulanır. Bu terapiler de odaklanılan
soruna ya da kullanılan yönteme göre değişiklik gösterebilir.
Psikoterapi uygulaması, odaklanılan soruna ya da seçilen yönteme göre
değişmekle birlikte uzun ya da kısa süreli olabilir. Belli bir soruna
odaklanılan terapiler 8-12 hafta gibi kısa süreli olabilir, daha yaygın
sorunlara ya da yaşam tarzı değişimine odaklı terapiler yine yönteme
göre değişmekle birlikte birkaç yıl sürebilmektedir.
Psikoterapi uzun ve zahmetli bir süreçtir. Bu sürecin başvuracak kişiler
için caydırıcı olabileceği kolaylıkla öngörülebilir. Ancak psikoterapi
reel anlamda bir insanın kendine, dolayısı ile de ailesi, işi, sosyal
çevresi ve kariyerine yapacağı en büyük yatırımdır.
