Son bahar ile birlikte mantarlar kendini göstermeye başladı. İlaç
sanayiinde de kullanılan mantarların zehirsizini bile fazla tüketmek
zararlı.
Zehirli olanla olmayanı ayıramayan insanlar, boşu boşuna hayatını
kaybediyor. Mantar uzmanı Jilber Barutçiyan, zehirli olmayan mantarların
fazla tüketilmesinin de zararlı olduğunu belirtiyor.
Ormandan toplanan mantarların gıda zehirlenmelerine sebep olmasıyla her
yıl onlarca kişi hayatını kaybediyor. Zehirlendiği halde kurtulanlar ise
ömür boyu sağlık sorunları yaşıyor. Türk insanı özellikle doğal
ortamında yetişen mantarı tüketmeyi seviyor; ancak mantar hakkında çok
fazla bilgi sahibi de değil. Mantarlar hakkında sistemli bir eğitim
verilmediği için yalan yanlış bilgilerle zehirli olan ile olmayanı ayırt
etmek de güçleşiyor.
Her yöre kendi mantarını tanıdığını iddia ediyor; ama örneğin
İstanbul'da zehirli diye ormanda tekmelenen bir mantar, Giresun
pazarında satılabiliyor. İsviçre Resmi Mantar Kontrol Birimleri Derneği
(Vapko) üyesi mantar uzmanı Jilber Barutçiyan, herkesi pazarda açıkta
satılan, tazeliğini kaybetmiş mantarları yememeleri konusunda uyarıyor.
Mantarların türlerine göre zehirleme oranlarının farklı olduğunu
belirten Barutçiyan şunları söyledi:
"Hafif bir ishale sebep olması bile mantarı zehirli saymak için
yeterlidir. İsviçre'de yüz kişiden birine alerji yapan bir mantarın
satılmasına izin verilmez. Bizim pazarlarda ise öldürücü mantarlar
satılıyor. Yenebilir fakat bozulmuş oluyor. O mantar zehirler. Mantarın
zehirli etkisi kısa sürede ortaya çıkmayabilir. Yendikten 4 ay sonra
vücuda zarar veren mantar bile var."
Türkiye'de mantardan zehirlenme vakası daha çok 'ölüm meleği, köy
göçüren' olarak bilinen amanita phallodies adlı mantardan kaynaklanıyor.
Mantarların zehirli olup olmadığını anlamak için hiçbir genelleme
yapılamayacağını vurgulayan Barutçiyan şöyle konuşuyor:
"Mantarı çevre, vücut yapısıyla tespit edip bilimsel ismini
koyamadığınız sürece her zaman bir risk vardır. Sütü akarsa zehirsiz,
çayırda çıkarsa zehirli gibi bütün bilgiler yanlıştır. Her mantarın
zehirli veya zehirsiz benzerleri vardır. Karıştırma riski de büyüktür.
Mesela, çam ormanında yetişen 'saçak mantarı' denilen mantarın, bir
çeşidi hariç bütün türleri zehirlidir. Avrupa'da bunun sadece bir
cinsinin satışına izin vardır. Öldürmez ama ishal yapar insanı. Hazmı
zordur. Mantardan dolayı en ufak bir rahatsızlık bile zehirlenme
sayılır." Mantarı tanımıyoruz
Türkiye'de 100'den fazla zehirsiz mantar çeşidi bulunuyor. Bazıları
nadir bulunduğu için ekonomik değeri çok yüksek. Ancak insanlar
bilgilendirilmediği için pazarda kilosu 100 liraya satılabilecek
mantarlar ormanda eziliyor. Barutçiyan'ın verdiği bilgilere göre mantar,
kıvamının ete benzemesi ve lezzetli olmasının haricinde sanıldığı gibi
et kadar protein oranı yüksek bir gıda değil.
Bazı mineral ve vitaminler ile birlikte sebzelerden daha hallice bir
protein taşıyor; ama bu et ve süt ürünleri seviyesine varmıyor. Üstelik,
hazmı zor olduğu için sık tüketilmesi sindirim sistemini zorluyor. Bu
yüzden en fazla haftada bir kez yenmesi uygun. Özellikle çocukların daha
seyrek yemesi iyi olur. Mantar hakkında bilmemiz gerekenler
Modern tıpta hiçbir mantardan ilaç üretilmiyor.
Dünyada bir mantarın açık artırma ile vardığı en yüksek fiyat kilosu 6 bin YTL'den satılan, yeraltında çıkan bir tür.
Mantar, naylon torbaya değil sepete toplanmalıdır. Ömrü 2 gündür. Bundan
sonra bozulmaya başlar. Buzdolabında, hava alacak şekilde
saklanmalıdır.
Su ile yıkamak gerekmez. Fırça ile tozunu, toprağını temizlemek
yeterlidir. Semt pazarlarında satılan yıkanmış bembeyaz kültür
mantarlarının nasıl temizlendiği belli değil. Kimyasal madde
kullanıldığı iddiaları var. Nasıl temizlendiğinin laboratuvarda
incelenmesi gerekir. İnsanoğlu 12 çeşit mantarın kültürünü yapmayı
başarabiliyor. Pek çoğu üretilemiyor.
Bazı mantarlar radyoaktiviteyi, hava kirliliğini çok çeker. Otoyol
kenarından, endüstri bölgelerinden mantar toplanmaması gerekir.
Hiçbir mantar hemen zehirleyip öldürmez. Yenen miktara göre ölüm
tehlikesi artar. Mide yıkama çare değildir; çünkü zehirlenme anlaşıldığı
zaman zaten mide boşalmış olur.
