Kökünden başlamak üzere, kökü, yaprakları, tohumları bile şifalı olan
bir bitkidir. Eski çağlarda da büyük bir saygınlığa sahipti. Albrecht
Dürer (1471 - 1528) bir tablosunda, elinde ısırganotu olan bir meleğin
Tanrı katına uçusunu canlandırmıstı. İsviçreli botanik bilimci Künzle,
bir yazısında, yakıcı özelliği sayesinde (Tüylerde bulunan histamin ve
asetilkolin) korunmamış olsaydı, bitkinin kökünün çoktan kurumuş
olacağını belirtmişti. Eğer kendini koruyamamış olsaydı, haşarat ve
hayvanlar onu çoktan yok etmişlerdi. Büyük ısırgan otu (Urtica diocia
L.), çok yıllık ve otsu bir bitkidir, boyu bazen 1 m'yi geçer, yapraklar
koyu yesil renkli, saplı, dişli kenarlı ve yakıcı tüylüdür. Küçük
ısırgan otu (Urtica Urens L.), bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Boyu 60
cm kadar olabilir. Yapraklar açık yeşil renkli, saplı, dişli kenarlı ve
yakıcı tüylüdür. Duvar kenarları ve harabeliklerde bol olarak
görünür.Her iki türün de yaprakları 2-4 cm uzunlukta, oval veya kalp
biçimindedir. Taze iken deri ile temas edince deride kızartı ve yanma
yapar. Dızlağan ve dikenli ısırgan isimleriyle de bilinir. Türkiye' de
her iki tür de yetişir.
Egzema ve egzemaya eşlik eden baş ağrılarıısırgan otu çayı ile
iyileştirileilirler. Isırgan otu, böbrek ve mesane taşı oluşumuna karşı
da kullanılabilir. Böbrek hastalıkları ve zorlu baş ağrıları genellikle
bir arada görülürler. Egzemalar genellikle dahili bir nedene
dayandıklarından, onları içerden, kan temizleyici bitkilerle iyleştirmek
gerekebilir. Isırganotu, en başta gelen kan temizleyici ve aynı zamanda
kan yaptırıcı bir bitkidir. Böylece, pankreas üzerinde de çok olumlu
etkileri olduğu için, ısırganotu çayı ile kandaki şeker düzeyi
düşürülebilir. İdrar yolları hastalıkları ve iltihapları, da bitki çayı
ile iyileştirilebilirler. Aynı zamanda da dışkılama kolaylıkları
sağladığından, bir ilkbahar kürü için özellikle önerilir. lkbaharda ve
sonbaharda filizlendiğinde, onunla 4 haftalık bir çay kürü yapmak
önemlidir. Sabahları aç karnına, kahvaltıdan yarım saat önce bir bardak
ve gün boyunca 1-2 bardak çayı yudumlanarak içilebilir. Bu tür çay
kürlerinden sonra kişi kendini anlatılamayacak kadar iyi hissedebilir.
Ayrıca bu çayın lezzeti hiç de kötü değildir. Ama duyarlı kişiler, ona
biraz papatya veya nane ekleyerek, lezzetini ve kokusunu
değiştirebilirler.
Isırganotu, karaciğer ve safra kesesi hastalıklarında, dalak
hastalıklarında, solunum sistemi balgamlanmasında, mide kramplarında ve
ülserlerinde, bağırsak ülserlerinde ve akciğer hastalıklarında öncelikle
önerilir. Değerli etken maddeleri (Potasyum tuzları, organik
asitler-formik asit, histamin, asetilkolin ve Vitamin C) alabilmek için,
çay hazırlanırken, yapraklar yalnızca haşlanır (kaynatılmaz).
Isırganotu, koruyucu olarak da günde bir bardak içilebilir. Mikroplu
hastalıklarda ve mikrop salgılanan hallerde de bitki çok iyi bir
yardımcıdır. Belirli bir yaştan sonra bedendeki demir miktarı azalmaya
başlar. Bu nedenle, yorgunluk ve bitkinlik halleri görülür, kişi
yaşlandığını düşünmeye başlar ve verimliliği giderek azalır. Işte bu
durumlarda, demir içerikli taze ısırgan otu ile çok olumlu sonuçlar
alınabilir. Bir ısırgan otu küründen sonra, kişi kendini çok kısa bir
süre içerisinde eskiye oranla çok daha rahat hisseder, enerji ve çalısma
gücü geri gelir, dış görünüm olarak da belirgin bir düzelme başlar.
Safrakesesi rahatsızlığı ve kansızlık durumlarında da bitki çayı fayda
sağlayacaktır. Ödemlerde, ısırganotu bedendeki fazla sıvıyı emerek büyük
yararlar sağlar. Kan yaptırıcı özelliği sayesinde, kansızlık
solgunluklarında, alyuvarlar eksikliğinde, anemi de yardımcı olur.
Herhangi bir alerji rahatsızlığı çekenler (bahar nezlesi dahil) uzun bir
süre ısırganotu çayı içebilirler. Bitki, soğuk algınlığına yatkınlığı
önler, romatizma ve gut hastalıklarında yardımcı olur.
Taze ısırganotu yaprak ve kökünün kaynama suyuyla baş yıkanabilir
ve saçlar canlanarak, sık bir biçimde büyümeye başlarlar. Her tür saça
özellikle iyi gelen ısırganotu tentürünü herkes kullanabilir. Kafa
derisi kepeksiz, saçlar sık, yumuşacık ve parlak! Damar
tıkanıklıklarında da (baldırlarda), ısırganotu çok büyük yardımlar
sağlar. Bu hastalığı çeken bazı kişiler, ağer zaman geçirmeden,
ısırganotu kökü ayak banyoları yapacak olurlarsa, olası bir bacak
empütasyonundan kurtulabilirler. Her tür kramp, nerden gelirse gelsin,
kan dolaşımı bozukluğunun habercisi olabilir. Böyle durumlarda, bitkinin
kaynama suyula masaj veya banyo yapmak fayda sağlayacaktır. Bu durum,
koroner damarlarının daralması gibi özel durumlarda da geçerlidir.
Belden yukarısı banyo küvetine doğru eğilir ve kaynatılmış bitkinin ılık
suyuyla kalp bölgesine hafifçe masaj yapılır. Siyatik, lumbago ve
kollarda, bacaklarda oluşan sinir iltihaplanmalarında, ağrılı bölgelere,
yapraklı taze ısırganotu dalı hafifçe sürülür. Örneğin siyatikte, ayak
ekleminden başlamak üzere, dıştan kalçaya kadar ve oradan da bacağın iç
tarafından topuğa kadar yavaşca sürülür. Bu iki kere daha yenilenir ve
son olarak, kalçadan başlayarak aşağı doğru inilir. Gerektiğinde daha
başka bölgelere de aynı biçimde uygulanır. Isırganotunun sebep olduğu
kaşıntıyı önlemek için, işlem sonunda o bölgeler pudralanır.
Kullanılan bitki ne kadar taze olursa, şifalı gücü de o kadar
fazladır. Kış için bir miktar stok yapmayı da unutmayın ve kurutacağınız
bu ısırganları mayıs ve haziran ayının güneşli günlerinde toplamaya
dikkat edin. Kendi sağlığınız için bir şeyler yapabildiğinize sevinin!
Ama ama en önemlisi sadece ihtiyacınız kadar bitki toplayın. Eğer sadece
yaprak ve saplara ihtiyacınız varsa kesinlikle bitkiyi köküyle beraber
sökmeyin. Bir bölgedeki tüm bitkileri tamamen koparmayın. Gelecek
yıllarda da bitkinin neslini sürdürmesine izin verin!
Kullanım Biçimleri:
Çay Hazırlamak:
Yaprak Çayı: Bir tatlı kaşığı ince kıyılmış ısırganotu, orta boy bir su
bardagı dolusu kaynar suyla haşlanır , 5-10 dakika demlendikten sonra
süzülür. Günde 2-4 bardak yeni demlenmiş çay aç karnına veya öğün
aralarında tatlandırılmadan içilir. Kokusunu veya tadını rahatsız edici
bulanlar çaylarına biraz nane ilave edebilirler.
Kök Çayı: Bir tatlı kaşığı ince kıyılmış kök, bir su bardağı dolusu
soğuk suya eklenir, hafif ısıda kaynama derecesine getirilir, 4-5 dakika
kaynadıktan sonra, ateşten indirilip 5-10 dakika demlendirilir ve
süzülür. Günde 3 bardak taze demlenmiş çay soğutulmadan içilir.
Tohum Çayı: Havanda hafifçe ezilmiş bir tatlı kaşığı tohum, orta boy bir
su bardağı dolusu kaynar derecede sıcak su ile haşlanır, üstü kapalı
olarak 8-10 dakika demlendikten sonra süzülür. Günde 2-3 bardak taze
demlenmiş çay, yemeklerden yarım saat önce soğutulmadan içilir.
Isırganotu Tentürü: Ilkbaharda veya sonbaharda sökülen kökler bol suda
iyice yıkanır, elden geldigince ince kıyılır ve bir sisenin bogazına
kadar doldurulur. Köklerin üstüne çıkacak kadar 35-40 derece etil alkol
eklenir, hergün çalkalanarak güneste 14 gün boyunca bekletilir ve süre
sonunda bir tülbentten geçirilerek süzülür. Koyu renkli siselerde, serin
bir yerde yıllarca saklanabilir.
El ve Ayak Banyoları: Iki avuç dolusu yıkanmıs kök, sap ve yaprak, 5
litre soguk suya konularak, 10-12 saat bekletilir ve sonra kaynama
derecesine kadar ısıtılır. Banyo sırasında bitkiler suyun içinde
kalabilir. Bu banyo suyu, yeniden ısıtılarak, 2-3 kere daha
kullanılabilir.
Saç Yıkamak: 4-5 avuç taze veya kurutulmus yaprak, 5 litre suya koyulur,
agır ateste kaynama derecesine kadar ısıtılır, 5 dakika demlendikten
sonra süzülür. Kök kullanıldıgında ise, 2 avuç dolusu ince kıyılmıs kök,
10-12 saat soguk suda bekletilir, sonra kaynama derecesine kadar
ısıtılır ve demlenmesi için 10 dakika beklendikten sonra süzülür. Bu
durumda, saç yıkamak için sodalı sabun gerekir.
Referanslar:
1-Türkiye'de Bitkilerle Tedavi, Prof.Dr. Turhan Baytop, I.U Eczacılık Fak.
2-"Bir Yudum Sağlık", N.Eröztürk, Anahtar yayınları, İstanbul,2000
