Astım Nasıl Bir Hastalıktır?
Nefes alma sırasında atmosfer havasının solunum olayının olduğu alveol
denilen hava boşluklarına naklini sağlayan iletici hava yollarında
daralma, tıkanıklık ve buna bağlı olarak hava akımında zorlukla
karakterize bir hastalıktır. Hava yollarında mikrobik olmayan süreğen
bir iltihaplanma söz konusudur.
Astım Allerjik Bir Hastalık mıdır?
Astım her zaman olmasa da olguların çoğunda allerjik zeminde gelişen bir
hastalıktır. Bilhassa çocuklukta başlayan astım için bu daha
belirgindir. Ancak, Kişinin allerjik tabiatlı (atopik) olması astım
olmasından ayrı bir şeydir. Diğer allerjik hastalıklar (rinosinüzit,
konjonktivit, dermatit, ürtiker) astımla birlikte bulunabilir veya bu
hastalıklar varken astım olmayabilir. Aksine astımı olduğu halde
allerjisi olmayabilir.
Astım Kimlerde Görülür?
Astım, erkek-kadın herkeste; çocuk-erişkin her yaşta ve dünyanın hemen her yerinde rastlanan bir hastalıktır.
Astım Sık Rastlanan Bir Hastalık mıdır?
Astımlı hastaların sıklığı coğrafi bölgelere, yaşam koşullarına ve
sosyo-kültürel özelliklere bağlı olarak toplumdan topluma farklılık
göstermektedir. Toplumda yaşayanların %10’dan daha fazlasında görüldüğü
bildirilen yöreler yanında %1’den az sıklıkla rastlanıldığı bölgeler söz
konusudur. Ülkemizde de durum aynıdır. Ortalama sıklığın %5-6 civarında
olduğu tahmin edilmektedir ki, ülkemiz koşullarında bu, her 3-4 evden
birisinde bir astımlı hastanın yaşadığı anl***** gelmektedir.
Astım İrsi Bir Hastalık mıdır?
Bazı hastalıklar genetik geçişlidir. Anne veya babadan ilgili genetik
kodu alan kişilerde çevresel değişkenler ne olursa olsun hastalık
mutlaka ortaya çıkar. Bazı hastalıklar ise tamamen çevresel koşullara
bağlı olarak gelişir. Astım bu iki grup hastalıktan farklıdır.
Hastalığın ortaya çıkmasında hem genetik yatkınlık hem de çevresel
faktörler birlikte rol oynar. Her iki belirleyici de hastalığın ortaya
çıkmasında tek başına yeterli değildir.
Astımlı Anne veya Babanın Çocukları Astımlı Olarak mı Doğar?
Anne ve babası yada bunlardan birisi astımlı olan çocuklarda astım
görülme olasılığı toplunda görülen astım sıklığından biraz daha fazla
olmakla birlikte, böyle bir kardeşiğun mutlaka astımlı olacağı söylenemez.
Ailede astım vb allerjik hastalıklar varsa doğacak çocukların korunması
amacıyla uygun çevresel koşulların sağlanması yararlı olacaktır.
Hangi Çevresel Faktörler Astıma yol açmaktadır?
Astıma neden olan, astım gelişimine katkıda bulunan veya astımlı
kişilerde nöbetleri tetikleyen çeşitli risk faktörleri tanımlanmıştır.
Bunlardan bazıları kaçınılabilir, düzeltilebilir durumlardır. Tüm
dünyada, ev tozu akarları ile evde beslenen kedi gibi hayvanlar;
hamamböceği, kalorifer böceği gibi haşereler ve küf mantarları en sık
rastlanan astım nedenleridir. Polenler (ağaç, ot,çimen), aspirin gibi
ilaçlar ve bazı iş yerlerinde maruz kalınan mesleki uyarıcılar da
astımla sonuçlanan allerjik duyarlılığın gelişimine yol açarlar. Ayrıca
sigara dumanıyla temas, solunum yolu enfeksiyonları, hava kirliliği,
bazı gıdalar ile bunlara ilave edilen katkı maddeleri de bilhassa erken
çocukluk döneminde astım gelişimine katkıda bulunurlar. Bu nedensel
ilişki gösteren faktörlerin tümüne ilaveten iklim değişiklikleri (sisli,
yağışlı, kapalı havalar), psikojenik stresler, egzersiz gibi
değişkenlerin ise astımlılarda nöbetleri tetikleyebilir iken astımı
olmayanlarda bu yönde etkileri yoktur. Yine sinüzit, burunda polipler,
yemek borusuna mide asidinin geri kaçak yapması gibi bazı durumlar
astımlılarda sık görülmekte ve hastalığın tedavi ve kontrolünü
güçleştirmektedirler.
Meslek İle Astım Arasında Bir İlişki Var mı?
Evet. Astım bazen bir meslek hastalığı şeklinde karşımıza çıkabilir. En
sıklıkla fırıncılar, kuaförler, boyacılar, çiftçiler, kereste ve mobilya
işinde, gıda sektöründe çalışanlar olmak üzere bir çok iş kolunda
işyeri ortamında karşılaşılan bazı maddelere bağlı olarak astım gelişir.
Yakınmaların işe girdikten sonra başlaması, tatil zamanlarında veya
işyerinden uzakta geçirilen günlerde azalması, aynı işyerinde birden çok
kişide benzer yakınmaların görülmesi meslek astımını düşündürmelidir.
Böyle hastaların meslek değiştirmesi veya aynı işte başka bir alanda
çalışması, maske kullanması gerekebilir.
Şekil III. Astımla ilişkili meslekler
Astımın Mevsimlerle İlişkisi
Bazı allerjenlerin mevsimle ilişkili olarak ortaya çıktığı veya
yoğunluğunun arttığı bilinmektedir. Diğer bazıları ise her mevsimde
sabit olarak bulunurlar. Mevsimsel allerjenler daha çok polenlerdir.
Ancak değişen nem ve ısı gibi iklim koşullarından etkilendikleri için ev
tozu ve küf mantarı gibi diğer allerjenlerin yoğunluğu da mevsimlere
göre dalgalanmalar gösterir. Buna bağlı olarak allerjik astımlıların
bazılarında belirli mevsimlerde yakınmalar artabilir, hatta sadece bu
dönemde hastalık ortaya çıkıp daha sonra tamamen normale dönebilir.
Tetik Faktör Ne Demektir?
Astımlı kişiler çoğu zaman kendilerini tamamen normal hissederler ve
hiçbir şikayetleri yoktur. Oysa bazen durup dururken aniden
tıkanabilirler ve çok zor dakikalar, saatler, günler geçirebilirler.
Şikayetlerin ortaya çıktığı bu dönemlere astım nöbeti, atağı, krizi
diyoruz. Bazı hastalarda nöbeti başlatan faktörler belli iken diğer
bazılarında ise bilinemez. Örneğin çoğu astımlı koşma, merdiven çıkma
gibi eforlar sırasında tıkanmaktadır. Sigara, çeşitli toz kimyasal
dumanlar, kokuların solunması, kalp-tansiyon ve romatizma ilaçlarından
bazılarının kullanılması, grip vb viral hastalıklara yakalanmak,
ağlama-gülme gibi emosyonel davranışlar, yağışlı şimşekli iklim
koşulları gibi bir çok durum astımlılarda nöbetleri tetikleyebilir. Oysa
bunların astımı olmayanlarda hatta diğer bazı astımlılarda ise aynı
yönde bir etkileri olmaz. Astımı olanların kendileri için geçerli olan
tetik faktörleri tespit edip bunlardan kaçınmaları hastalıklarının
tedavisinde çok önemlidir.
Bölgemiz Astım Açısından Fazla Risk Taşımakta mıdır?
Nemli, bol yağışlı ve ılıman iklimi, zengin bitki örtüsü nedeniyle
yukarıda bahsedilen ve en sıklıkla astım nedeni olan ev tozu akarları,
polenler ve küf mantarları gibi havayla taşınan allerjenler bakımından
çok elverişli koşullar taşıması ve sigara içme oranlarının yüksek olması
nedeniyle Doğu Karadeniz Bölgesi astım için riski fazla bir yöre olarak
görünmektedir.
Astımın Belirtileri Nelerdir?
Astım çoğu kez nefes darlığı ile kendini belli eder. Göğüste tıkanma,
öksürük, hırıltılı solunum diğer rastlanan şikayetlerdir. Her hastada
bunların hepsi bir arada olmayabilir ve bazen sadece öksürükle veya
nefes alıp verirken hırıltı, hışırtı şeklinde bir ses şeklinde belirti
verebilir.
Bu Şikayetler Mutlaka Astım Hastalığına mı Bağlıdır?
Hayır. Astım dışında da bir çok hastalığın seyri sırasında benzer
yakınmalar olabilir. Şikayetlerin zaman zaman nöbetler şeklinde ortaya
çıkması ve bir müddet sonra kendiliğinden veya tedaviyle tamamen
düzelmesi çok tipiktir. Geceleyin, bilhassa sabaha doğru uykudan
uyandıracak şekilde bu yakınmaların görülmesi astımın karakteristik
özelliğidir. Yukarıda bahsedilen tetik faktörlerle nöbetlerin
başladığının öğrenilmesi teşhise çok yardımcı olur. Yukarıda sayılan
şikayetlerden bir yada birkaçına sahip olan ve yakınmaları uzun sürüp
tekrarlayan kişilerin mutlaka astım yönünden bir uzman hekim tarafından
değerlendirilmesi gerekir.
Astımım Olduğundan Şüpheleniyorum Ne Yapmalıyım?
Astım tanısı çok zor ve zahmetli değildir. Bu konuda uzman bir hekime
başvurursanız size astımınız olup olmadığını söyleyecektir. Ancak, bazı
durumlarda astım teşhisi koymak biraz zaman alabilir ve bir süre hekim
takibinde kalmanız gerekebilir.
Teşhis İçin Biyopsi, Kan Vermek, Endoskopi Yaptırmak Gibi Can Yakıcı İşlemler Gerekli mi?
Hayır. Astım teşhisi için canınızı yakacak hiçbir işleme gerek yoktur.
Hekiminiz sizinle konuşarak, sizi muayene ederek, solunum fonksiyon
testleri yaparak tanı koyabilir.
Solunum Fonksiyon Testleri Zor bir test midir?
Asla. Kişinin yapması gereken; bir ağızlık içerisinden bir derin nefes
alıp, aldığı nefesi hızlı ve güçlü bir şekilde üflemesinden ibarettir.
Anında sonuç veren, hasta için hiçbir zarar veya risk taşımayan, hemen
her yerde uygulanabilir bir işlemdir.
Pefmetre Cihazı Ne İşe Yarar?
Pefmetre astım teşhisi, astımın ağırlığının tespiti ve tedaviye cevabın
değerlendirilmesi, astım nöbetlerinin şiddetinin ölçülmesi için
kullanılan basit bir cihazdır. Her astımlı hastanın bir pefmetresi
olmalı ve kullanımasını hekiminden öğrenmelidir. Bu, hipertansiyonu olan
hastanın evinde tansiyon aleti bulundurup kendi tansiyonun kontrol
edebilmesi gibi; astımlı hastanın da kendi hastalığını izleyebilmesine
imkan verir.
Allerjik Deri Testleri Yaptırmalı mıyım?
Astım her zaman allerjik bir hastalık değildir. Deri testleri ise astım
tanısında değil, sadece allerjik bir deri cevabının varlığı durumunda
yararlıdır. Astımı olan kişilerin testleri negatif bulunabildiği gibi,
deri testleri pozitif bulunan kişilerde de astım olmayabilir. Bu nedenle
bu testlerin astım tanısında yeri yoktur. Sadece tedaviye cevap
vermeyen, atakları kontrol altına alınamayan astımlılarda tetik
faktörlerin tespiti açısından gerek duyulduğunda yapılabilir. Yoksa
gereksizdir.
Erken Teşhisin Astım İçin Bir Önemi Var mı?
Astım her hastada aynı şiddette değildir. Hafif, orta ve ağır olabilir.
Hastalığın ağır formlarında tedaviye cevap vermeyen değişiklikler söz
konusudur. Geri dönüşü olmayan bu patolojilerin ortaya çıkmaması için
astımın zamanında teşhis edilip, uygun şekilde tedavi edilmesi
önemlidir. Ayrıca tedavi edilebilir bir hastalıktan dolayı kişilerin
yaşamının sınırlanmaması, verim ve performansının düşmemesi ve bazen
öldürücü olabilen nöbetlere girmemesi için hastalığın biran önce teşhis
edilip tedaviye başlanması en doğrusudur.
Astım Tedavi Edilebilir Bir Hastalık mıdır?
Evet. Astım tedavisi olan, tedaviyle tamamen kontrol altına alınabilen
bir hastalıktır. Astım tedavisi etkin bir tedavidir ve hasta tedavi ile
tamamen normal bir yaşam sürdürebilir.
Tedavi İle Astımdan Kurtulabilir miyim?
Tedavi ile astımlıları normal yaşamlarına döndürmek mümkündür. Özellikle
çocuklukta şikayetleri başlayan astımlıların bir kısmında, hastalık
erişkin yaşlarda tamamen iyileşebilmektedir. Ancak daha sıklıkla,
hastalar hastalıkları ile birlikte yaşamakta; kendilerine önerilen
tedavi ve tavsiyelere uydukları oranda önemli bir yakınmaları olmamakla
birlikte tedaviyi kestiklerinde bir süre sonra daha hafif olarak yeniden
şikayetleri başlamaktadırlar. Nasıl ki yüksek tansiyonu olan bir hasta
tuzsuz diyete uyup, ilaçlarını aksatmaksızın aldıkça tansiyonu
yükselmemekte ancak, bunlara dikkat etmediğinde tansiyonu nasıl
yükselmekteyse astımlılar için de durum benzerdir.
Astım Tedavim Ne Kadar Sürecek?
Bu soruya herkes için geçerli bir cevap vermek mümkün değildir.
Tedaviyle hastalık kontrol altına alındıktan sonra tedavi yavaş yavaş,
basamak şeklinde giderek azaltılır ve bazen tamamen kesilebilir.
Kesildikten bir müddet sonra şikayetler yeniden başlarsa tedaviye tekrar
başlanmalıdır. Bazen ise uzun yıllar, yada devamlı olarak ilaç
kullanmak gerekebilir.
Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Astım, hasta hekim ve hasta yakınlarının (anne, baba, eş ve öğretmen
gibi) işbirliği ile tedavi edilebilir. Bu işbirliği olmaksızın sadece
doğru ilaçların reçete edilmesiyle hastalık tedavi edilemez. Tedavi uzun
sürelidir. Hasta hekimine güven duymalı, tavsiyelerine uymalı,
ilaçlarını usulüne uygun şekilde kullanmalı, düzenli olarak
kontrollerini yaptırmalı, sorunu olduğuna hekimine kolayca
ulaşabilmelidir. Hastanın mutlaka konunun uzmanı bir hekimin kontrolünde
olması gereklidir. Hastalık yok hasta vardır özdeyişi astım için daha
fazla geçerlidir. Sonuç almak için astımı bildiği kadar hastasını da
tanıyan, mesleğini, ev ve işyeri koşullarını, almakta olduğu tedaviyi,
hastanın geçmişte yaşadıklarını, önceki tedavileri ve bunlara alınan
cevapları, hastanın hangi ilaçlara hangi dozlarda ne oranda yanıt
verdiğini bilen bir hekimin desteğine ihtiyaç vardır.
Hasta ve Yakınlarının Tedavideki İşbirliği Nasıl Sağlanır?
Bu hekimin hastasını eğitmesiyle elde edilebilir. Hasta eğitimi sadece
hastalık hakkında bilgi vermekten ibaret olmayıp, hastanın hastalığı ile
baş edebilmesi için gerekli her türlü bilgi, beceri ve cesarete sahip
kılınması sürecidir. Bu süreç belirli bir zaman dilimi içinde
tamamlanmış olmaz. Aksine hasta ile hekimin her görüşmesinde ilerleyen,
gelişen bir olaydır.
Astımlı Hasta Hangi Konularda Eğitilmelidir?
Astım nasıl bir hastalıktır? Tetik faktörler nelerdir ve bunlardan nasıl
korunulabilir? Kriz anında ne yapması gerekir? Hangi ilaçları, nasıl,
hangi aralıklarla, ne kadar süreyle kullanması gerekecektir? Ne zaman
kontrollere gelecektir? Ne zaman hekimini aramalıdır? Sprey ilaçları
nasıl kullanacaktır? Pefmetreyi nasıl kullanacaktır? Çalışabilir mi?,
Spor yapabilir mi?, Gebe kalabilir mi? Tüm bu konularda hem
bilgilendirilmeli hem de uygulamalar ile beceri kazandırılmalıdır.
Hastanın hastalığına rağmen normal bir yaşam sürebileceği, krizleri
önleyebileceği ve tedavi edebileceği, hastalığı dolayısıyla bireysel
amaçlarından vazgeçmemesi gerektiği konularında ise
cesaretlendirilmelidir.
Tedavi ile Şikayetlerimin Geçmesi Yeterli midir?
Her ne kadar hastalar sadece şikayetlerinden kurtulmayı amaçlarlarsa da
tedaviden amaç bundan ibaret değildir. Yakınmaları giderip hastayı
rahatlatan ancak, hastalığı tedavi etmeyen, ilerlemesini durdurmayan,
hastanın akciğer fonksiyonlarını normale getirmeyen ve doğal, aktif
yaş***** geri döndürmeyen bir tedavi hastaya fayda değil aksine zarar
vermiş olur. Çünkü yakınmaları giderdiği için hasta kendini iyi olmuş
hisseder ve çare aramayı bırakır, doğru tedaviye başlamak için zaman
kaybetmiş olur.
Astımımı Hangi İlaçlarla Tedavi Edebilirim?
Bu sorunuza ancak hekiminiz karar verebilir. Hatta bu sorunuzun doğru
cevabını bulmak için hekiminizin sizi muayene edip bir kaç kez
kontrollerde sonucu gözlemesi gerekebilir. Sizin için en uygun tedaviyi
bulmak zaman alabilir. İlk muayene ve kontrolde yeterli sonuç
alınmayabilir. Bir astımlı hastaya verilen tedavi sizin için yetersiz,
fazla veya zararlı olabilir.
