MÜLTİPL SKLEROZ
Mültiplskleroz, merkezi sinir sisteminin ak maddesinde görülen bir
hastalıktır; rastlanma sıklığı 100 000′de 40-50′dir. Çoğunlukla 15-40
yaşlan arasındaki genç kadınlarda görülür. NEDENLER
Nedenleri henüz bilinmeyen bu hastalık, evrimini nöbetlerle sürdürür.
Nedenleri konusunda üç farklı etmen ileri sürülmektedir: Virüsler;
metabolizma; bağışıklık.
Ancak, nedenin virüslere bağlı olduğu konusundaki varsayım, hastalığın
kökeninde hiç bir virüs bulunamadığı için doğrulanamamıştır.
Metabolizma varsayımı, hastaların lipit metabolizmalarındaki bir
dengesizlikten kaynaklanmak-, tadır. Bu konudaki araştırmalar
sürmektedir.
Bağışıklıkla ilgili bir etmen konusundaki varsayımlar, hastalık
sırasında kanda beyin antikorlarının artmasına dayanmaktadır. Ama
laboratuvar incelemelerinde, hastadan alınan lenfositlerin besi yerinde
üretilen sinir hücreleri üstünde de etkili olduklarının anlaşıldığını
belirtmek gerekir. TEŞHİS Klinik belirtiler
Başlangıç evresinde, hastalık son derece çeşitli ‘biçimlerde ortaya
çıkar. Evrim bazen yavaş yavaş ilerleyicidir (baş dönmesi, karıncalanma,
görme bozuklukları) ama bazen de apansızın gelişir ve hastanın yaşamını
tehlikeye sokabilir (alt üyeler felci, torbada sidik birikmesi, gırtlak
kasınması).
Klinik bakımdan, teşhisin konulmasında aşağıdaki noktalar rol oynar:
— hastanın yaşı (çoğunlukla gençlerde görülür);
— sinirsel bozuklukların sistemli değil, dağınık olmaları (yani birbirinden çok farklı merkezlerde görülebilirler);
— hastanın geçmişinin ve soy geçmişinin titizlikle incelenmesi (daha
önce ortaya çıkmış, ama silik ve gizli kaldıktan sonra kendiliğinden
düzelmiş nöbetleri ortaya çıkarabilir).
Bir ya da iki nöbet geçirildikten sonra hastada, aşağıdaki bozukluklardan bir ya da birkaçı gözlenebilir. Felçler
Çoğunlukla yürümeyi engelleyen bir alt üyeler felcidir; genellikle bir
kas sertliğiyle birliktedir. Ama yarım felç, tek bir üyenin felci ya da
üçüz sinir, yüz siniri (tek yanlı bir yüz felci), göz hareket siniri
(çift görme) gibi kafa sinirlerinin hastalanması da görülebilir.
Ayrıca, hekim, muayenesi sırasında yumuşak damakta bir felç bulunup bulunmadığını da denetlemelidir.
Beyincik sendromu
Yürümede bir dengesizlikle birlikte ivegen bir denge bozukluğu
biçimindedir ya da hareket bozuklukları (istemli hareketleri yaparken
ortaya çıkan titremeler), eşgüdüm bozuklukları (asinerji,
adiyadokokinezi), hareket sırasında uzaklıkların iyi
değerlendirilememesi (yazı bozukluklarına yol açar) biçiminde ortaya
çıkar.
Konuşma yavaşlamış, hasta kekelemeğe başlamıştır. Duyarlık bozuklukları
Hasta karıncalanmalar, duyarlık azalması (ender olarak), deride
daralmalar, büzülmeler ve bir sertleşme duyabilir. Ensesini büktüğünde,
sanki sırtından bir elektrik akımı geçiyormuşcasına irkilir (niteleyici
bir belirtidir). Duyu bozuklukları
Az ya da çok şiddetli görme bozuklukları (çift görme), göz tembelliği
(görme keskinliğinin azalması) ya da baş dönmeleri (çevredeki cisimlerin
dönmesi duyumu) biçiminde olabilirler.
Teşhisi sağlamlaştırmak amacıyla, bütün bu belirtilerin yanı sıra,
çırpınma nöbetleri, büzücü kas bozuklukları (farkına varılmayan sidik
birikmesi ya da sidik kaçırma ve piramit dışı bozukluklar) araştırmak
gerekir. Tamamlayıcı muayeneler
Mültiplskleroz hastalarında, başlıca üç muayenenin yapılması gerekir:
Göz muayenesi; kulak-burun-boğaz muayenesi; omurilik sıvısının
incelenmesi. Göz muayenesi
Bu muayenenin amacı, görmede ve özellikle renklerin seçilmesinde bir
azalma olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Muayenede merkezde bir skotom
(görme alanında koyu bir leke) bulunması ve görme siniri, diskinde bir
renk açılması (görme sinirindeki bir sinir iltihabını belirtir) aranır. Kulak-burun-boğaz muayenesi
Özgül testlerle, bölgede hastalığın aranmasına dayanır. Belkemiğine iğneyle girme
Belkemiğine iğneyle girmenin amacı, alınacak omurilik sıvısında
lenfosit, albümin ve özellikle globülin miktarlarında görülebilecek bir
artışı saptamaktır.
Beyin elektrosunda ya da yapılacak öteki incelemelerde, sonuçlar genelde normaldir. EVRİM
Hastalığın evrimi önceden kestirilemez. Az ya da çok uzun geçici
iyileşme dönemleriyle kesilen nöbetlerle gelişir. Gebelik çoğunlukla,
nöbetleri başlatıcı bir etmendir.
Başlangıçta hastalığın geleceği konusunda bir şey söylemek güçtür. 10-20
yıl evrimden sonra, denge bozukluğu ve kas sertliği sonucunda hastanın
toplumsal ve mesleksel yaşamını önemli ölçüde etkileyen yürüme
güçlükleri ortaya çıkar. Bunlara büzücü kas bozuklukları, sidik
yollarında ve akciğerlerde enfeksiyon ihtilatları da eklenerek, hastayı
ruhsal bakımdan yıpratır. AYIRICI TEŞHİS
Genç hastalarda mûltiplsklerozun teşhisi güçtür. Omuriliğin öteki
yozlaştırıcı hastalıklarıyla, beyin omurilik iltihaplarıyla, beyin
urlarıyla ya da omuriliği bası altında bırakan öteki hastalıklarla ve
bazı kas hastalıklarıyla karıştırılabilir. Hastalık belirtilerinin son
derece dağınık olması, sinir sisteminde sınırlı ve yeri belirli bir
bozunla karıştırılmalarını önler. TEDAVİ
Hastalığın kesin bir tedavisi yoktur; bununla birlikte, çeşitli yöntemler evrimi yavaşlatabilmekte
ve hastanın toplumsal-mesleksel yaşamını bir ölçüde düzeltebilmektedirler. Söz konusu tedavi yöntemleri şunlardır :
— kortizon ya da hipofiz ACTH hormonu türevleri olan iltihap sürecini durdurucu ilaçlar;
— B grubu vitaminleri;
— çok az yağ kapsayan bir beslenme rejimi;
— hastanın etkinliğini elden geldiğince uzun sürdürmesi amacıyla başvurulan yeniden eğitim ve ruhsal tedavi.
