1. Crohn Hastalığı Nedir?
Crohn hastalığı sindirim sistemini oluşturan yemek borusu, mide, ince ve
kalın barsaklardaki bir veya birkaç bölümü tutabilen, tutulan bölümde
kalınlaşma, ülserler oluşturan bir hastalıktır. Barsaktaki kalınlaşma bu
bölgelerde darlıkların oluşmasına yol açabilir. Hastalıklı bölgeler
birkaç santimetre uzunlukta olabileceği gibi bir metreyi aşan uzunlukta
da olabilir. Hastalık en çok "ileum" denilen ince barsakların son
kısmını tutmaktadır. Kalın barsak ve anüs bölgesi de sıklıkla
tutulabilmektedir. Anüs bölgesinde "fissür" denilen çatlaklar ve
"fistül" olarak isimlendirilen iltihapın aktığı delikler bulunabilir.
2. Crohn Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Crohn hastalığı tutulan bölgeye göre değişik bulgulara yol açabilir. En
sık olarak karın ağrısı ve ishal olur. Barsakta ciddi derecede
daralmanın oluştuğu hastalarda karında şişkinlik, ağrı, kusma, kabızlık
görülebilir. Kalın barsağın tutulduğu hastalarda dışkı ile kan gelmesi
de görülebilir. Crohn hastalığının aktif döneminde, hastalar yorgunluk,
halsizlik hisseder ve ateşleri olabilir. Anüs çevresinde çatlak,
iltihaplı akıntı yapan fistüller, apseler hastalığın diğer bulgusudur.
[Başa Dön]
3. Crohn Hastalığı Diğer Sistem ve Organları Etkiler mi?
Crohn hastalırının bir kısmında gözler, cilt, ağız ve eklemlerle
ilişkili yakınmalar, bulgular olabilir. Gözün dış tabakasının
iltihaplanması (episklerit) veya göz merceğini kaplayan tabakada
iltihaplanma (iritis) gözle ilgili başlıca rahatsızlıklardır. Ciltte en
sık görülen problem, özellikle diz altlarındaki bölgelerde ağrılı
kırmızı şişliklerdir (Eritema nodosum). Daha nadiren ayak bileği
yakınında ülserler oluşabilir (Pyoderma). Ağızda sıklıkla normal
kişilerde de görülebilen beyaz renkli küçük yaralar (aft) görülebilir.
Eklemlerde, en sık olarak da dizlerde ağrılı şişmeler Crohn hastalığının
aktif dönemlerine eşlik edebilir. Bazen şişlik olmadan da eklem
ağrılarından yakınılabilir. Kalça ve omurga eklemlerinde hastalık aktif
dönemde olmasa bile ağrılar olabilir.
4. Crohn Hastalığı Hastanın kardeşiğuna Geçer mi?
Diğer bazı hastalıklarda olduğu kadar ailesel geçiş yoktur. Ancak
Crohn’lu hastanın birinci derece yakınlarında Crohn hastalığı veya
benzer bir hastalık olan ülseratif kolit açısından azda olsa risk artışı
söz konusudur. Bu risk çok az olduğundan çocuk sahibi olmanız açısından
engel oluşturmaz.
5. Crohn Hastalığının Nedenleri Nedir?
Çok sayıda ve yoğun araştırmalara karşın Crohn hastalığının nedeni halen
bilinmemektedir. Bulaşıcı hastalık değildir, hastalıklı kişiden sağlam
kişiye geçmemektedir. Ancak virüs veya bakteri türü bir infeksiyöz
ajanın, kişinin savunma mekanizmalarındaki yatkınlık durumlarına bağlı
olarak hastalık oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir.
6. Crohn Hastalığı stress veya üzüntüden etkilenir mi?
Crohn hastalığının oluşumuna veya aktivasyonlarına sıkıntı, üzüntünün
neden olduğunu gösterecek bulgu yoktur. Doğal olarak sıkıntılı, depresif
bir kişinin hastalığın bulguları ile başa çıkabilmesi daha zor
olacaktır. Hastalığın yarattığı düşkünlük hali, sık sık tuvalete gitme
gereksinimi, karın ağrıları kişinin kendini daha sıkıntılı, dayanıksız
hissetmesine ve yakınları, çevresi ile ilişkilerinin olumsuzluğuna yol
açabilir. Stress ve üzüntü hastalığın nedeni değil, sonucu gibi
görünmektedir.
7. Diyetin Crohn hastalığı tedavisinde yeri var mıdır?
Diyetin ve gıdaların korunmasında kullanılan katkı maddelerinin Crohn
hastalığının nedeni olarak gösterilmiş bir etkisi yoktur. Crohn
hastalığı olan kişilerin rafine şeker ve tahılı daha fazla tükettikleri
saptanmıştır. Ancak Crohn hastalığı geliştikten sonra bu gıdaların
diyetten çıkarılmasının tedaviye katkısı olmamaktadır.
Aktif ve ağır hastalığı olan kişilerde "elementer diyet" olarak
isimlendirilen sıvı şeklinde diyet genellikle hastane koşulları içinde
bir süre uygulanabilir.
Diyetde bazı gıdalar rahatsızlık oluşturabilmektedir. Rahatsızlık
gösteren gıdanın türü kişiden kişiye değişebilmektedir, bu nedenle
herkes için geçerli olan genel bir diyet yoktur. Hastanın rahatsızlık
yaratan gıdalardan kaçınması uygun olur.
İshal yakınması şiddetli olan ve barsakların bir kısmının cerrahi olarak
çıkarıldığı hastalarda diyetde yağ miktarının kısıtlanması ishalin
azalmasını sağlayabilir.
8. Fizik aktivite veya iş hayatı hastalığı kötü etkiler mi?
Hayır, fizik aktivite ve iş hayatı hastalığı kötü yönde etkilemez.
Hastalığın alevlenme dönemlerinde hastaneye yatırma veya bir süre yatak
istirahati gerekebilir. Bu dönemler dışında hasta sporda dahil olmak
üzere normal fizik aktivitesini ve iş hayatını sürdürme yönünde
cesaretlendirilmelidir.
9. Crohn Hastalığı barsak kanseri midir veya barsakta kanser gelişmesine yol açar mı?
Crohn hastalığı barsak kanseri değildir. Düşük bir oranda ince veya
kalın barsakta kanser gelişme riski olabilir. Kontrollerinizde
doktorunuz bu riski gözönüne alarak gerektiğinde ek araştırmalar
yapabilir.
10. Crohn Hastalığı nasıl teşhis edilir?
Sıklıkla haftalar-aylar süren karın ağrısı, ishal, kilo kaybı
yakınmaları olan genç hastada Crohn hastalığından şüphelenilir. Basit
kan tetkikleri kansızlık ve iltihaplanmanın bazı bulgularını
gösterebilir. Daha ileri tetkikler ağız yoluyla verilen ilacı (Baryum)
takiben mide, ince barsak filmlerinin çekilmesi ya da anüsten aynı
ilacın verilerek kalın barsak filmlerinin çekilmesidir. Tanı açısından
en önemli tetkiklerden biri kolonoskop denilen bükülebilir cihazlarla
kalın barsağın ve bazı durumlarda ince barsağın son bölümünün içeriden
görülerek incelenmesidir. Bu inceleme sırasında tanıda önemli olabilecek
biyopsiler alınarak patolojik inceleme için gönderilebilir.
11. Crohn Hastalığı tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?
İshalin şiddetini azaltmak için, doktor uygun gördüğü taktirde
diphenoxylate (Lomotil) veya Loperamide (lopermid) gibi ilaçlar
kullanılabilir. Ancak bu ilaçların hastalığa bir etkisi yoktur.
Sulphasalazine (Salozopyrin) kalın barsağı tutmuş olan Crohn
hastalarında, Mesalamine (Salofalk) ince barsağı tutan Crohn
hastalığında yararlıdır. Salozopyrin alan bazı hastalarda bulantı,
ciltte döküntü gibi yan etkiler görülebilir. Salofalk ile yan etkiler
azdır.
Hastalığın aktif döneminde kortikosteroid ilaçlar (Deltakortril,
Ultralan vb.) iltihaplanmanın azalmasını sağlayarak karın ağrısının,
ateşin, ishalin azalmasını, iştahın artmasını sağlarlar.
Kortikosteroidler çok etkili olmakla birlikte yüksek dozlarda ve uzun
süreli kullanıldığında yüzde şişme, kan basıncında artış, kan şekerinde
yükselme, kemiklerde kalsiyum kaybı gibi istenmeyen yan etkilere yol
açmaktadır. Bu nedenle ilacın olumlu etkisi sağlandıktan sonra ilaç dozu
haftalar/aylar içinde kademeli olarak azaltılır veya tamamen kesilir.
Bazı hastalarda düşük dozda devamlı kortizon kullanımı gerekebilir.
Bağışıklık sistemini etkileyen Azathioprine (Imuran) gibi ilaçlar uzun
dönemde hastalığın aktifleşmesini engellemek için kullanılmaktadır.
Azathioprine kemik iliğinde kan hücrelerinin yapımını engellediğinden
kan sayımının düzenli izlenmesi gerekir (Crohn hastalığında düşük dozda
azathioprine kullanıldığı için kan hücrelerine etkisi azdır). Bulantı,
kırgınlık, deri döküntüleri çok az sayıda hastada olabilir.
Antibiyotiklerin Crohn hastalığındaki rolü belirgin değildir. Apse, anüs
çevresinde iltihaplanma gibi durumlarda antibiyotikler gerekebilir.
Demir, folik asit veya vitamin B12 gibi mineral ve vitamin desteğine kansızlığı olan hastalarda gereksinim olabilir.
12. Crohn Hastalığı tamamen iyileşir mi?
Malesef, günümüzdeki ne tıbbi ne de cerrahi tedavilerin Crohn
hastalığını tamamen ve kalıcı olarak iyileştirdiğini söylemek olası
değildir. Ancak bu günümüzde uygulanan tedavilerin başarısız olduğu
anl***** da gelmez, tedavi ile hastalığın uzun süreli yatıştırılması,
atakların önlenmesi, yakınmaların düzelmesi sağlanabilmektedir.
13. Crohn Hastalığında ameliyat hangi hallerde yapılır?
Anüs çevresindeki apse, fistül gibi rahatsızlıklarda, bu bölgeye yönelik
lokal bazı girişimler yapılabilir. Bazı hastalarda iltihabi barsak
bölümünün çıkarılıp, açıkta kalan barsak uçlarının uçuca birleştirilmesi
gibi daha büyük operasyonlarda gerekibilir.
Crohn hastalığı barsakta atlayan bölümler şeklinde birkaç alanı
tutmaktadır. Bu nedenle hastalıklı alanın tamamen çıkartılması,
barsakların önemli bir kısmının kaybedilmesine ve buna bağlı sorunların
oluşmasına yol açar. Yaygın hastalığı olmayan, sınırlı barsak
çıkartılması uygulanan hastalarda bile bu şekilde kalıcı iyilik
sağlanamayabilir. Ameliyat geçiren Crohn hastalarının yarıya yakın bir
kısmında ameliyat yapılan bölümde ya da daha önce sağlam olan barsak
bölümünde hastalığın tekrarlaması söz konusudur. Bu nedenle tekrarlayan
operasyonlar gerekebilir. Ameliyatın kalıcı bir çözüm getirmemesi ve
barsak bölümlerinin her ameliyatta daha da kısalacağını gözönünde
tutarak, Crohn hastalığında cerrahi tedavi ancak çok gerekli durumlarda
yapılmalıdır. Barsaktaki darlık nedeniyle operasyon kaçınılmaz olduğunda
barsak bölümünün çıkartılmadan, sadece darlığın genişletilmesine
yönelik sınırlı operasyonlar tercih edilmektedir.
14. Crohn Hastalığı gebe kalmaya engel midir, gebeliği engeller mi?
Crohn hastası kadınlarda normale göre gebe kalma olasılığı az da olsa
düşüktür. Bunun nedeni yumurtlama dönemlerindeki düzensizlikler,
hastalıklı barsak bölümünün komşu olduğu yumurtalık tüplerini etkilemesi
olabilir.
Hastalığın aktif olduğu dönemde gebelikten kaçı-nılmalıdır. İshal
şiddetli olmadığı sürece gebeliği önleyici ilaçlar güvenle
kullanılabilir. Hastalık hafif aktif veya sessiz döneminde ise gebe
kalmak için engel bir durum bulunmamaktadır. Kullanılmakta olan
ilaçların çoğu gebelik döneminde de kullanılabilir. Her ne kadar şu ana
kadar önemli bir olumsuz etki belirlenmediyse de Azothioprin (Imuran)
kullanımından kaçınılmalıdır. Gebelik esnasında genellikle aktivasyon
görülmemekte, hatta yakınmalarda azalma olabilmektedir.
Crohn hastalığı bebek açısından özel bir risk oluşturmaz. Annenin gıda
ve özellikle demir alımının yeterli olmasına dikkat edilmelidir.
15. Crohn Hastalığı konusunda yeni gelişmeler, araştırmalar sürmekte mi?
Evet. Crohn hastalığı ve benzer bir hastalık olan ülseratif kolitin
nedenleri, tedavisi konusunda sürekli olarak çok sayıda araştırma
yapılmaktadır. Bilmecenin parçaları küçük küçük tamamlanmakta, gelecekte
daha etkin tedavilerin yapılabilmesi ve sonuçta bu hastalıkların
tamamen iyileştirilmesi olası görünmektedir.
