Kişinin vücut semptomlarını yanlış yorumlamasına bağlı olarak ciddi bir
hastalığı olacağı korkusunu ya da ciddi bir hastalığı olduğu düşüncesini
taşıyıp durmasıdır. Yeterli tıbbi değerlendirme yapılmasına ve güvence
verilmesine karşın bu düşünceler sürüp gitmektedir. Vücudun normal
çalışmasına ait bir takım belirtilere, anormal gözü ile bakılmakta ve
yanlış anlamlar yüklenip, hastalık belirtisi olarak düşünülmektedir.
Örnek olarak kalp atışları, terleme, öksürme, esneme, kabızlık gibi
durumlar ciddi bir hastalığın (kanser, kalp krizi, ağır bir nörolojik
hastalık gibi ) işaretleri olarak kabul edilmektedir. Ayni anda bir çok
organa ait kuşku olabilirken, sadece bir organ veya hastalığa ait kuşku
da bulunabilir.
Hipokondriyaziste kişinin düşünce içerikleri hastalık kuşkuları ve
kaygıları ve hastalık tanıları ile doludur. Bedenlerinin çeşitli
yerlerine bir bozukluk, bir ağrı olup olmadığını anlamak için
dokunabilirler, bastırabilirler. Ellerini göğüse, kalp bölgesine
tutabilirler. Nabız yoklayabilirler. Bedenin çeşitli bölgelerindeki bir
ağrıya, duyuya aşırı dikkat vardır. Göğüste bir kas ağrısı hemen kalp
hastalığı kuşkularını doğurabilir. Dışkısını, sidiğini yoklama
görülebilir. Renk, koku değişiklerine anlam vermeye çalışabilirler. Bir
gaz sancısı bağırsaklarda ciddi bir hastalığın işareti olabilir.
Hipokondriyaziste sürekli hastalık düşünüldüğünden bu durum kişinin
başka konularla ilgilenmesini engelleyebilir, dolayısıyla da
ilişkilerini kısıtlayabilir, kişinin sürekli bir kaygı ve bunaltı
yaşamasına neden olabilir.
Hipokondriyazta kişinin tıbbi yayınları ve ilaçları yakından takip
etmesi çok rastlanılan bir durumdur. Çoğu zaman bu durum kişinin
hastalıklar konusunda doktorla yarışmasına, psikiyatriste sevk
edildiklerinde kendilerinde vücutsal bir hastalık olduğunda ısrar
etmelerine neden olur. Bunu kanıtlamak için sayısız doktoru dolaşıp
gereksiz masraflara girmeleri çok yaygındır. Gerçek bir kalp, kanser,
mide hastası genel olarak hastalığını düşündüğü kadar başka konuları da
düşünür. Ayrıca hekimin verdiği güvenceler kendisini rahatlatır ve
bunlara inanır. Oysa ki hipokondriyak hasta çok kısa bir süre inanıyor
gibi görünse bile az bir zaman sonra tekrar doktor doktor dolaşmaya
başlayabilir.
Hipokondriyaziste depresyon çok görülen bir durumdur, bu da kişide çabuk
yorulmaya, uyku bozukluğuna, istek azalmasına ve bunun gibi şeylere yol
açabilir. Bu da kişide hasta olduğu inancını arttırıp daha fazla
yatakta yatmasına, kendisini ağır işe sokmamaya çalışmasına, dolayısıyla
da hastalıkla ilgili daha çok düşünmesine neden olur. Kişi sık sık sevk
almaya, check-up, tomografi, MR incelemeleri yaptırmaya başlar.
Bütün bunlar da kişinin toplumsal ve mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.
Hipokondriyak belirtiler, depresyon, şizofreni ve anksiyete
bozukluklarında da sık görülür. Depresyonda özellikle yaş dönümü
depresyonlarında kişilerin sıklıkla bedenlerini fazla dinledikleri
görülmektedir. Fakat dikkatli muayene ile hastadaki uyku bozukluğu,
karamsarlık, isteksizlik, iştahsızlık, zevk alamama gibi belirtilerle
depresyon tanısı konur. Anksiyete bozuklarında zaman zaman somatik
şikayetler olabilir, fakat klinik tabloya bunaltı ve panik durumları
hakimdir. Kişide bedensel bir hastalıkla aşırı derecede uğraşma durumu
yoktur.
İyi incelendiği takdirde bedensel uğraşlar başlamadan önce oldukça uzun
süren sıkıntılı bir dönemin olduğu görülür. Örneğin ağır iş koşulları
gibi, ekonomik sorunlar, geniş bir ailenin yükünü uzun bir süre
yüklenmiş olma gibi. Aile içindeki sorunlar ya da diğer sorunlar
nedeniyle hastanın uykusu bozulur, büyük sıkıntılar duyar, bir süre
sonra da artık kendi bedenini düşünmeye başlar.
Hipokondriyazisin oluşmasında ve sürmesinde doktor yaklaşımlarının
etkisi de büyüktür. Bazen muayene sonrasında hastasına yanlış bir şey
söyleyen, kuşku aşılayan hekim yatkın kişilerde hipokondriyazisin
gelişmesine neden olabilir.Hekimlerin sık sık değişik muayeneler
yapması, çok değişik ilaçlar denemesi sorunu pekiştirir. Örneğin daha
çok kalbinden yakınan bir hastaya kalbi destekliyor, düzenliyor gibi
reklamları yapılan bir takım damlalar ya da haplar verilmesi kalp
hastalığı endişesini artırır. Genel olarak bir ruh sağlığa uzmanına
muayene için gelen kişi çoğu kez yıllardan beri hastalığı bir yaşam
biçimi durumuna sokmuştur. Toplum ve aile içinde bu hastalar evham
hastaları olarak da tanınır. Ve kendilerine hiçbir hastalıkları
olmadıkları tekrar tekrar söylenir. Bu sözlerin etkisi olmayınca aile ve
çevredekiler hastadan bıkabilirler. Bu da sorunun artmasında ve
sürmesinde etkili olur.
Bu bozukluğun sıklığı ve yaygınlığı ile ilgili bilgiler net değildir.
Erkeklerde ve kadınlarda eşit yaygınlıkta görülmekte, belirtiler en sık
20-30 yaşlarında başlamaktadır. (fakat herhangi bir yaş döneminde de
görülebilir.) Toplumsal konum, eğitim düzeyi ve medeni durumdan
etkilenmediği düşünülse de, gelişmekte olan ülkelerde daha yaygın olarak
görüldüğü düşünülmektedir. ABD’de değişik sağlık kuruluşlarına başvuran
hastalar arasında sıklığı % 4-14 arasında değişmektedir. Hastaneye
başvuranların % 4-6 sında belirlenmiştir.
Hipokondriyaziste psikiyatrik tedaviye direnç vardır. Öncelikle kişinin
psikiyatrist/psikoloğuyla çok iyi bir ittifak kurması gerekmektedir.
Doktor doktor dolaşmaması, bir iş ya da bulması, dikkatini günlük yaşam
sorunlarına yöneltmesi konusunda fikir birliğine varılması
gerekmektedir. Kişinin sosyoekonomik durumunun iyi olması, tedaviye
yanıt veren anksiyete ya da depresyonunun bulunması, semptomlarının
birden başlaması, herhangi bir kişilik bozukluğunun bulunmaması ve
hastanın semptomlarıyla ilişkili psikiyatrik olmayan tıbbi bir durumun
bulunmaması düzelmenin daha çabuk olacağına dair olumlu işaretlerdir.
Sonuç olarak uygun bir tedavi ile hastaların üçte biri ile yarısında
önemli ölçüde düzelmenin gerçekleştirdiği tahmin edilmektedir.
