Aşağıdakilerden en az dördünün varlığı ile ,erişkinliğin erken
dönemlerinde başlayan , kişisel ilişkileri, kişinin verimliliğini
etkileyen bir şekilde aşırı düzenlilik, mükemmeliyetçilik, içsel ve
dışsal kaynaklı olayları ve ilişkileri kontrol üzerine aşırı yoğunlaşma
ile giden bir kişilik bozukluğudur.
1- Kişi yaptığı bir iste ayrıntılara o kadar dalar, kurallar, listeler
programlamalar, hesaplar ve bağlantılar ile öyle uğraşır ki, neredeyse
yaptığı şeyin gerçek amacını, hedeflerini unutur.
2- yaptığı isi bitirmesini güçleştirebilecek, engel olabilecek aşırı bir mükemmeliyetçilik içindedir.
3- Kendini dostlarından ve hoşça vakit geçirebileceği etkinliklerden
ayrı, uzak bırakacak derecede ve ekonomik durumla açıklanamayacak bir
şekilde hayatini is ya da bir şeyler üretmeye adar.
4- Kültürel ve dinsel özelliklerle açıklanamayacak bir şekilde ahlak,
doğruluk, dürüstlük, manevi değerler, sadakat, şeref, prensip gibi
konularda vicdaninin sesini aşırı derecede dinler ve gerekli hoşgörü,
anlayış ve esnekliği göstermez.
5- Kendisi, ailesi ve çevresi için özel bir anlam ve değeri olmasa bile
eskiyip, yıpranmış ya da değeri olmayan şeyleri atamaz, elden çıkaramaz.
6- Başkalarının da tam anlamıyla kendisi gibi düşünüp, hareket
etmedikçe, ayni yöntemi kullanmadıkça, onlarla ortak bir çalışma içine
giremez.
7- Para harcama (kendine ya da başkasına hediye alma, bir şeyler
ısmarlama, gerekli şeyleri alma gibi) konusunda kendisi ve başkalarına
yönelik cimri bir tutum içindedir.Para gelecekte belki hiç olmayacak
şeyler için elde tutulması gerekli bir şey olarak düşünülür.
8- Kuralları konusunda son derece kati ve inatçıdır.
Bu kişiler aşırı dengeli, olculu ve yaptıklarını tekrarlamaya meyilli
kişilerdir. Yanlış yapmamak için defalarca kontrol eder, kontrolün
kontrolünü yaparlar. Bu nedenle bitirmeleri gereken sureyi asarlar,
öğrenci olanlar sınav kağıdını en geç teslim edenlerdir. Detaylarla
uğraşmaları ve aşırı kontrolleri dolayısıyla gecikmeleri nedeniyle
başkalarının kendilerine öfkelenmelerine yol acarlar. Zamanlamaları
kotudur. En iyisini, en beğenilecek durumu gerçekleştirme düşünceleri
seklindeki mükemmeliyetçilikleri nedeniyle gerilim içine girip, kolayca
yapılabilecek şeyleri içinden çıkılamaz hale getirebilirler.
Zevk alınabilecek etkinlikleri (hobilerle uğraşmak, tatil yapmak gibi)
sürekli bir başka zamanda yapmaya karar verdiklerinden, düzen sürekli is
yapmak üzerine kuruludur. Böyle bir tatile zorlandıklarında ise zevk
alamaz, o esnada da is yapmaya çalışır ya da tatili aşırı programlı ve
yakınları için katlanılamaz hale getirebilirler.Bu durumdaki kadınlar
her gün, her an temizlik pesindedir. Evleri adeta bir laboratuar ya da
ameliyathane gibi sürekli aşırı bir temizlik içindedir. Bundaki ufak bir
değişiklik kişinin toz bezini tekrar eline almasına yol acar. Her gün
pencereler, duvarlar, yerler silinir, halılar her gün alt komşunun
başından aşağı silkelenir. Evde yapılacak tamir, boya , eve gelecek
çocuklu bir misafir vs. bu kişilerin ev düzenini bozacağından adeta bir
kabustur.
Her şeyin önceden kararlaştırıldığı gibi, prensiplerine, kitabında
yazılanın harfi harfine uygun olarak, fazladan kesinleştirdikleri ahlak
boyutlarında yapılmasına başkalarını ve kendilerini zorlarlar. Otoriteye
kati bir uyum içindedirler. Babalarından, üstlerinden öğrendikleri
gibi, esneklikten yoksun bir şekilde davranırlar ve davranılmasını
isterler.
Atmaya, değiştirmeye, hediye etmeye ilimli bakmazlar. Evleri,
masalarının üzeri gereksiz, değersiz, eskimiş evrak, eşya vs. ile
doludur. Mutlaka bir sure sonra gerekli olabileceği düşüncesi
içindedirler.
Daima kendi yaptıklarının en doğru olduğuna inandıkları için başkalarının yardim ve önerilerini dikkate almazlar.
Para onlar için ekonomik darlık içinde olmamalarına karşın, iyi,
sağlıklı bir şekilde yasamak için değil; ileride yaşanabilecek
sağlıksız, kotu günlerde harcanması gereken bir sigorta gibidir. Bu
nedenle ufak şeyler için bile para harcamazlar. Kendileri de ileride bir
şey ısmarlamak zorunda kalacakları için başkalarının kendilerine bir
cay ısmarlamalarını bile istemezler.
Her davranışları, isleri, ilişkileri dakikalar çerçevesinde
programlıdır. İşlerin öncelik sıraları konusunda ikilemlere düşebilir,
karar vermekte zorlanabilirler. Çevreleri üzerinde kontrol
sağlayamadıkları durumlarda sinirlenir, ancak bu sinirlilik hallerini
dolaylı yollardan gösterirler ( istenilen şeyi geç yapmak, hizmet
karşılığı gereken ücreti vermemekte direnmek gibi).
Duygularını belli etmemeye çalışır, karikatürize bir İngiliz tipi gibi
belli bir duygu aralığı içinde kalırlar. Duygusal alışverişin yoğun
olduğu ortamlarda rahat davranamazlar. Çevrelerindekilerin bu tur duygu
yüklü davranışlarını anlayamaz ve hoş görmezler. Duygularını
gösteremeyip, her zaman mantığı on plana alırlar.
Toplum genelinde % 1; psikiyatriye başvuranlar arasında % 3-10 oranında
rastlandığı gözlenmiştir. Erkeklerde kadınlara göre iki kat daha çok
görüldüğü gözlenmiştir. Ailenin daha büyük yastaki çocuklarında,
detaylara dikkat, tekrarlama, olay ve inceliklere dikkat gerektiren
islerde çalışan kişilerde daha çok görüldüğü saptanmıştır. Oluş nedenleri:
Bir görüşe göre kardeşiğun 2-4 yaşları arasında "anal donem" denilen diski
kontrolünün kazanılmaya başlandığı donemde tuvalet eğitimi sırasında
yapılan baskı, onaylamama ve bu eğitimi çok erken vermenin bu tur bir
kişilik yapısına yönelttiği düşünülmektedir.Bunu izleyen başka bir
görüşe göre ise kardeşiğun gene ayni dönemlerdeki kendi başına bir şeyler
gerçekleştirme ile utanç çatışmasının yaşandığı bu evrede, kardeşiğun
duygu, düşünce ve dürtülerin ifade edişine ebeveynlerce uygulanan aşırı
kontrol ve takdirsizliğin çocukta bu yönde bir yapı oluşturabileceği
düşünülmüştür.
