Sigaranın insan sağlığına ne derece zararlı olduğu iyi
bilinen bir konudur. Sigaranın karsinojenik özelliklerine ek olarak, ön
planda kardiyovasküler sistem ve solunum sistemi üzerine zararlı
etkileri vardır. Bu sistemler üzerine olan olumsuz etkileri sonucunda
kalp ve damar hastalıklarına, kronik obstrüktif akciğer hastalıklarına
ve akciğer karsinomlarına yol açabileceği gösterilmiştir. Sigaranın
üriner sistem üzerine de .karsinojenik etkileri vardır. Sigaranın
böbrek, böbrek pelvisi, üreter ve mesane karsinomu gelişmesini
kolaylaştırıcı etkisi uzun yıllardan beri bilinmektedir. Bunların
dışında, son yıllarda, sigaranın böbrek fonksiyonları üzerine olumsuz
etkilerinin olduğu ve böbrek hastalarında böbrek yetersizliği
gelişmesini hızlandırabileceği anlaşılmıştır.
Sigaranın Böbrek Üzerine Olan Etkileri
Sigara içilmesi, normal kişilerde bile böbrek üzerinde akut ve kronik
değişikliklerin oluşmasına yol açar. Sigara, sempatik sinir sistemini
aktive ederek kan basıncında artışa ve taşikardiye neden olur. Bunun
sonucunda koroner dolaşım gibi belirli bölgelerde vazokonstriksiyon
oluşabilir. Ritz ve ark. tarafından yapılan bir çalışmaya göre, sigara
içilmesinin plazma adrenalin konsantrasyonunu, kan basıncını ve nabız
dakika sayısını belirgin derecede artırdığı bildirilmiştir. Aynı
çalışmada, sigara içilmesi ile renovasküler direncin % 1 i oranında
arttığı, glomerüler filtrasyon hızının % 15 oranında azaldığı ve
filtrasyon fraksiyonunun %18 oranında arttığı görülmüştür. Sigaranın
kardiyovasküler sisteme olan bu akut etkileri muhtemelen nikotine
bağlıdır çünkü nikotin çiğnenmesi ile de benzer bulgular gelişebilir
Gambaro ve ark. sigara içenlerde renal plazma akımının içmeyenlere
göre daha düşük olduğunu bulmuştur. Ayrıca bu kişilerde plazma endotelin
konsantrasyonunda artış saptanmıştır. Yapılan bir başka çalışmada,
hipertansiyonu ve diabetes mellirosu olmayan kişilerde bile, sigara
içimi ile mikroalbuminüri arasında bir ilişki bulunmuştur. Diabetik
olmayan 7476 kişide yapılan kesitsel bir sayısı ile korelasyon
gösterdiği saptanmıştır. Sigara içilmesinin yol açtığı hiperfiltrasyon
ve proteinüri uzun dönemde glomerüler hasar ile sonuçlanabilir. Diabetik
olmayan ve 64 yaşın üzerindeki 4142 kişi üzerinde yapılan retrospektif
bir araştırmada içilen sigara sayısı ile serum kreatinin düzeyi arasında
bir paralellik bulunmuştur.
Sigaranın Hipertansiyonu Olan Hastalarda Böbrek Üzerine Olan Olumsuz Etkileri
Sigara içilmesi, hipertansif hastalarda kan basıncının kontrol altına
alınmasını güçleştirir. Ayrıca, sigara içilmesi hipertansif hastalarda
hedef organ hasarı riskini artırr. Esansiyel hipertansiyonu olan ve
sigara içen hastalarda, sigara içmeyen hipertansiflere göre
mikroalbuminüri prevalansı yaklaşık 2 kat daha fazladır. Sol ventrikül
hipertrofisi olan hipertansif hastalarda yapılan bir başka çalışmada,
günde 20 taneden fazla sigara içen hastalarda mikroalbuminüri
prevalansının, hiç içmeyenlere göre 1.6 kat daha fazla, makro albuminüri
prevalansının ise 3.7 kat daha fazla olduğu bildirilmiştir .
Hipertansiyonu olan 51 hasta üzerinde yapılan prospektif bir çalışmada
kan basıncının kontrol altına alınması durumunda bile sigara içilmesinin
böbrek yetersizliği gelişmesinde en güçlü belirleyici faktör olduğu
anlaşılmıştır .
Sigaranın Böbrek Hastalarındaki Olumsuz Etkileri
Sigara içilmesinin böbrek hastalarındaki olumsuz etkilerini gösteren
ilk çalışmalar tip 1 diabetes mellitusu olan hastalarda yapılmıştır .
Sigara içen tip 1 diabetik hastalarda, nefropati gelişme riskinin,
sigara içmeyenlere göre daha fazla olduğu bu çalışmalarda anlaşılmıştır.
Sigara içilmesi, tip 1 diabetes mellitusu olan hastalarda
mikroalbuminüri gelişme riskini anlamlı derecede artmr . Aynca,
mikroalbuminüri döneminden belirgin nefropati dönemine geçişi hızlandmr .
Biesenbach ve ark. hem tip 1, hem de tip 2 diabetes mellituslu
hastalardan sigara içenlerde kreatinin klirensindeki azalmanın,
içmeyenlere göre daha fazla azalma olduğunu saptamışlardır.
Sawicki ve ark. 'nın yaptığı bir araştırmada, kan şekeri ve kan
basıncının iyi kontrol altına alındığı tip 1 diabetes mellitusu olan
hastalardan sigarayı bırakanlarda glomerüler filtrasyon hızındaki azalma
hızının, içmeye devam edenlere göre belirgin olarak yavaşladığı
bildirilmiştir. Bu bulgu, hastaların diabetik nefropati geliştikten
sonra bile sigarayı bırakma ile yarar görebileceğini göstermesi
açısından önemlidir.
Sigara içilmesinin diabetik nefropati dışındaki diğer böbrek
hastalıklarında da olumsuz etkilerinin olduğu bilinmektedir. Büyük bir
epidemiyolojik çalışma olan MRFIT (Multiple Risk Factor Intervention
,Trial) çalışmasında, sigara içenlerde son dönem böbrek yetersizliği
riskinin, içmeyenıere göre daha fazla olduğu görülmüştür. Sigara
içilmesinin böbrek yetersizliği gelişme riskini artıncı etkisi kronik
glomerulonefrit, polikistik böbrek hastalığı ve lupus nefriti gibi diğer
kronik böbrek hastalıklarında da gösterilmiştir. Ayrıca, sigara
içilmesi, renal arter ve dallarında aterosklerozu kolaylaştırarak renal
arter stenozu ve iskemik nefropati gelişmesini hızlandırabilir.
Son dönem böbrek yetersizliği nedeniyle diyaliz tedavisine başlanan
hastalarda da sigaranın bıraktırılması için gayret edilmelidir. En sık
ölüm nedeninin kardiyovasküler hastalıklar olduğu diyaliz hastalarında
sigara içilmesi morbidite ve mortaliteyi ciddi derecede artırabilir.
Sigara içilmesinin böbrek transplantlı hastalarda da böbrek üzerine
olumsuz etkileri vardır. Böbrek transplantlı 645 hasta üzerinde yapılan
bir çalışmada sigara içilmesinin graft prognozunu olumsuz yönde
etkilediği görülmüştür . Ayrıca, sigara içilmesi, böbrek transplantlı
hastalardaki sık morbidite ve mortalite nedeni olan kardiyovasküler
hastalık riskini de artırır.
Sonuç
Sigaranın, solunum sistemi ve kardiyovasküler sistem üzerine olan
olumsuz etkileri dışında, böbrek fonksiyonları üzerine de zararlı
etkileri vardır. Sigara içilmesi, kronik böbrek hastalarında böbrek
yetersizliği gelişmesi hızlandırır. Ayrıca, bu hastalardaki en sık
morbidite ve mortalite nedeni olan kardiyovasküler hastalıkların oluşma
riskini artırır. Bu nedenle, sigaranın bırakılması konusunda hekimlere
büyük sorumluluklar düşmektedir. Hekimler, her hastada sigara içimini
sorgulamalı ve sigaranın olumsuz etkileri konusunda hastalan
eğitmelidir.
