Böbrek taşı, idrarda bulunan üre, oksalat, kalsiyum, fosfat vb. kimyasal
tuzların idrarda yüksek konsantrasyonda bulunması ve bu maddelerin
idrarda çökmesi sonucu, birleşerek küçük kristaller oluşturması anl*****
gelir. Ülkelerin refah düzeyinin artmasıyla birlikte bu rahatsızlık da
artış gösterir. Savaş veya ekonomik sıkıntıların varolduğu dönemlerde
böbrek taşına rastlamak oldukça zordur. Bunun nedenleri arasında
beslenme önemli bir faktördür. Böbrek taşı ile ilgili bir diğer sonuç
ise erkekler de görülen böbrek taşı vakasının kadınlara oranla çok daha
fazla olmasıdır.
Taş oluşumun nedeninin bulunması için taşın incelenmesi ve buna göre
önlem alınması gerekir. Taş kristallerinin bileşenleri genellikle %80
ila %85 arasında kalsiyum, %5 ila %10 arasında ürik asit ve %1 oranında
az bulunan ( Cystine ) taşlarıdır.
Böbrek taşları yerleştikleri yere göre belirtiler verebilir. Böbreklerde, idrar kesesinde, ya da üretra da taş oluşabilir.
Taş oluşumunda genetik yatkınlık önemlidir. Beslenme böbrek taşlarının
temel sebebi olarak ele alınmamalıdır. Ancak iyi planlanmış ve
uygulanmış bir diyet, kalsiyum ve ürik asit taşlarının, genetik
yatkınlık nedenli oluşumunu zorlaştırır.
Yapılan genel araştırmaya göre, et ve ürünlerinde bulunan proteinin
yüksek miktarda tüketilmesi, böbrek taşı rahatsızlıklarının sayısında
artışa neden olmuştur. Kalsiyum bazlı taşlardaki ana risk faktörleri,
düşük hacimli idrar, oksalik asit ve kalsiyum oranında artan boşalma ve
sitrat oranındaki azalma olarak sıralanabilir. Bunlar sonuç olarak
idrarda kristalleşme faktörünü artırabilirler. Aşırı derecede fazla olan
asitli üre de en önemli risk faktörlerinin başında yer alır.
Bunun yanısıra fizyolojik problemler, idrar akışını engelleyen bir
durumun varlığı (mesane tümörleri, konjenital darlıklar) idrar da asit
miktarının artması ( idrar yolu enfeksiyonları) gibi nedenler de taş
oluşumuna yardımcı olan etkenlerdir.
Böbrek çanaklarında oluşan küçük taşlar, mesaneye inerek burada
büyümelerine devam edebilirler. Genellikle böbrek çanaklarında oluşan bu
küçük taşlar, mesaneye ulaşamadan idrar kanallarında takılıp kalırlar.
Bu idrarın mesaneye ulaşmasını engeller ve idrarın böbreklere geri
dönmesine, dolayısıyla ağır böbrek yetmezliği tablosuna kadar hastayı
götürebilir. Küçük taşlar daha fazla risklidir. Çünkü kolay hareket
edebilirler ve idrar kanallarını kolaylıkla tıkarlar.
Böbrek taşında belirtiler yıllarca kendini gizleyebilir. Ağrı sızı
olmadan yada idrar da dikkat çekmeyecek kadar az olan gizli kanın
varlığı uzun yıllar anlaşılamayabilir. Kumlu yada bulanık idrarın
başlaması böbreklerimizde taş olabileceği ihtimalini hızlandırır. Bu
dönemlerde taş ağrısı denilen birden başlayıp, ağrının şiddeti ile
tanınan tipik taş ağrısı kendini gösterir. Bu ağrı yaygındır ve
böbreklerden, genital organa kadar şiddetli, dayanılması güç
rahatsızlıklar verir.
Tipik böbrek ağrısının iki önemli nedeni vardır. Bunlardan birincisi
taşın vücutta halen geziniyor olması sonucu tıkadığı idrar yolunun
mesaneye idrarı ulaştıramaması ve mesanenin gerilmesi ya da tıkanmış
olan idrar kanallarında taşın sıkışarak ağrıya neden olmasından
kaynaklanabilir. BÖBREK TAŞLARI İÇİN EN ÖNEMLİ MADDE SIVILARDIR:
Sağlıklı bir insan günde en az 2 litre su tüketmesi gereklidir. Bu
miktar yaşam koşullarına, yaşa göre değişir. Sıkı antrenmanlar veya
yüksek ter atımı ( su kaybı) olan sıcak günlerde en az 3 litre sıvı
tüketimi (12 bardak) tavsiye edilmektedir. Burada dikkat edilmesi
gereken en önemli nokta, sıvı tüketiminin 24 saatlik düzen içerisinde
yapılması gerektiğidir. Gece uyumadan önce içilecek sıvılar, vücuttaki
kristalizasyon ve taş oluşma riskini azaltacaktır. Bütün sıvılar böbrek
taşı oluşumunu yavaşlatacak etkiye sahiptirler. Ancak su kaybının fazla
olduğu zamanlarda biokarbonat ve kalsiyum oranı yüksek olan mineral
suları ve meyve suları özellikle tüketilmelidir. Öte yandan siyah çay,
buzlu çay, kolalı içecekler ve bira oksalik ve ürik asit artışına sebep
olmalarından dolayı taş oluşumunu hızlandırırlar. BESİNLER BÖBREK TAŞLARINI NASIL ETKİLER
Sebzeler ve Meyveler
Sebze ve meyveler taş oluşumunu sağlayan üre miktarını artırırlar.
Yüksek oksalat içeren sebzeler ( ıspanak, fındık...) kalsiyum içeren
besinlerle (peynir, yoğurt) aynı zamanda çok miktarda
tüketilmemelidirler. Bunun sonucu olarak bağırsak fazla miktarda oksalat
emer ve oluşum hızlanabilir.
Et, Balık ve Kümes Hayvanları
Et ve balıktan alınan yüksek miktardaki protein, üreyi hızla
asitlemesinden dolayı taş oluşumunda bir risk faktörüdür. Ayrıca sitrat
ve oksalat oranlarını da hızla artırmasından dolayı protein tavsiye
edilen miktarlarda tüketilmeli, böbrek taşı ve kalsiyum rahatsızlığı
bulunan hastalarda minimum düzeye indirilmelidir.
Süt ve Mandıra Ürünleri
Diğer başlıklarda incelenenlerin aksine kalsiyum oranının azaltılması
artık söz konusu değildir. Yapılan bilimsel araştırmalar göre, günlük
1200 miligram kalsiyum almak böbrek taşı riskini oldukça aşağı
seviyelere çekmektedir. Günlük 1200 gramlık kalsiyum miktarının 800
miligramını ise süt ve mandıra ürünlerinden almak mantıklı olacaktır. Bu
tür kalsiyum vücutta sadece ve sadece tuz oranının yüksek miktarlara
fırlamasıyla taş oluşumunu hızlandırabilir. Günlük tuz kullanımını 8
grama kadar düşürmek bu durumda yararlı olacaktır.
Tatlılar
Yüksek miktarda tatlı ve şeker kullanımı, üredeki kalsiyum oranını
artırdığı için, taş oluşumunu hızlandırabilir. Çikolata, kakao ve pralin
içeren tatlı maddeler yüksek oksalat içermelerinden dolayı tehlikeli
besinler kategorisinde yer alırlar.
