Ağır bir yükü kaldırmak veya ters bir hareket yapmak gibi pekçok dış
faktörün yanında kişiye ait faktörler de bel fıtığının oluşmasında
önemli rol oynarlar. Çünkü öyle insan vardır ki 120 kg. kaldırır, hiçbir
şey olmaz; öylesi de vardır ki 5 kg. kaldırır, bel fıtığı olur.
Kişiye ait faktörlerin başında omur kemikleri arasında bulunan ve disk
adı verilen kıkırdaklardaki dejenerasyon gelir. Kainatta hiçbir şeyin
tesadüfe bırakılmamış olması gibi diskin beslenmesi de belirli bir plan
ve program dahilinde gerçekleşmektedir.
Belirli maddeler diskin belirli yerlerinden geçmektedir. Ancak yaş
ilerledikçe diski besleyen damarlar da azalır ve yaklaşık sekiz yaşından
sonra hiç görülmezler. Bu yaştan sonra diskin beslenmesi diffüzyonla
olur. Disklerin ihtiva ettigi su oranı da çocukluk yaşlarından itibaren
yavaş yavaş azalmaya başlar. Bir ceninin diskinde su oranı % 90 iken,
çocuklarda bu oran % 80�e, yetişkinlerde ise % 50-60'a düşer. Neticede
disk de giderek küçülür ve yüksekliği azalır. Buna disklerdeki beslenme
bozuklugu ve mikro seviyedeki değişiklikler ile kimyasal değişiklikler
ve disk üzerine uygulanan mekanik kuvvetlerin yaptığı dejenerasyon da
eşlik eder.
Diske giren oksijen ve besin miktarı giderek azalırken
:-):-):-):-)bolizma artıklarının atılması zorlaşır. Disk zamanla
elastikiyetini yitirir, artık kuvvet aktarma ve kuvveti çevre dokularda
dengeli bir şekilde yayma görevini yapamaz olur. Diskin içinde bulunan
ve tamir görevi yapan destek hücrelerinin sayısı da yaş ilerledikçe
azalır. Tamir olayı zayıflar. Mikro düzeyde bulunan çatlaklar üzerine
aşırı yük binince veya kişi yanlış bir hareket yaptığında diskin
içindeki yumuşak kısım etrafindaki kapsülü kolayca yırtarak dışarıya
doğru çıkar ve bel fıtığı oluşur.
Yani zemin hazır hale geldikten sonra bardağı taşıran son bir damla
gerekmektedir ki, bu hafif bir cismi kaldırmak veya sadece öksürmek de
olabilir. Bazı ailelerin tüm fertlerinde kıkırdak yapıdaki dejenerasyon
nisbeten daha erken yaşlarda olmakta, dolayısıyla daha sık ve kolay bel
fıtığına yakalanmaktadırlar. Öyle aileler vardır ki dedesini, babasını
ve çeşitli yakın akrabalarını bel fıtığından ameliyat etmişizdir. Yani
kıkırdak yapıdaki dejenerasyonun genetik bir yönünün oldugu da
söylenebilir.
Damarlardaki hastalıklar, şeker hastalığı ve sigara kullanımı diske
gelen kan akımının miktar ve kalitesini, dolayısıyla onun beslenmesini
olumsuz yönde etkileyerek dejenerasyonu hızlandırırlar.
Bel fıtığının oluşumunda rol oynayan dış faktörlerin başında günlük
aktiviteler esnasında ortaya konan bilinçsiz hareketler gelmektedir.
Eğilerek veya uzanarak bir yük kaldırdığımızda belde bulunan diskler
üzerine binen yük simetrik değil, asimetrik olmaktadır. Böyle bir
durumda bel fıtığının nasıl kolayca teşekkül edebileceğini
aşağıdaki şekiller sade bir tarzda izah etmektedir.
1. Diskin dış kısmını oluşturan lifler 30 derecelik açı ile sıralanırlar
ve içerideki nükleus denen kısmın çeşitli kuvvetlerin etkisiyle
dışarıya doğru taşmasını engellerler. Yani bu lifler bel fıtığının
gelişmesine ciddi bir engel teşkil ederler.
2. Yük diskin üzerine simetrik uygulandığında diskin iç ve dış
kısımlarını meydana getiren yapılar bariz şekilde deforme olurlar. Fakat
bu deformasyon simetrik olduğundan bel fıtığı kolayca gelişemez.
3. Yük diskin üzerine asimetrik binerse, yükün uygulandığı tarafta komşu
iki omur kemiği birbirine yaklaşır, aradaki mesafe daralır ve diskin
kapsül kısmı deforme olarak dışarıya doğru taşar.
4. Diskin içindeki nükleus denen kısım ise maruz kaldığı basıncın
etkisiyle karşı kenara doğru gitme eğilimindedir. Halbuki karşı kenarın
dış kısmını oluşturan lifler bu pozisyonda gerilmiş ve zayif
düşmüşlerdir. Bu durumda asimetrik olarak uygulanan yük nükleusun karşı
taraftan dışarıya taşmasını, yani bel fıtığı teşekkülünü kolayca
gerçekleştirecektir.
BELıRTıLER
Bel ve bacak ağrısı en belirgin şikayettir. Fakat bazen bel veya bacak
ağrısından sadece biri de bulunabilir. Hareket kısıtlılığı, topallayarak
yürüme, vücudun bir tarafa doğru çarpılması gözlemlenebilir. Ağrıyla
birlikte bacaklarda uyuşma, karıncalanma, hastalık ilerledikçe kuvvet
kaybı ve incelme (atrofi) görülebilir. Sinirlere genişçe basan
fıtıklarda cinsel fonksiyonların kaybı da sözkonusu olabilir.
Bazen orta hattan omurilik kanalına doğru uzanarak sinirleri sıkıştıran
büyük bel fıtıklarında idrar ve büyük abdestini tutamama veya yapamama
gibi bozukluklar ile bacaklarda felce doğru gidiş ortaya çıkabilir.
Hastalığın bu derecede ilerlemesine müsaade edilmemeli, zamanında
müdahale ile uygun bir tedavi gerçekleştirilmelidir. Bel fıtığında bel
ve bacak ağrısı öksürmekle, yürümekle, iş yapmakla ve ayakta kalmakla
artarken sert yatakta yatmakla azalabilir.
Nadiren de olsa, ani ilerleyen böyle büyük hacimli bir orta hat bel
fıtığında felç gelişebilir. Hasta idrar ve büyük abdestini altına
kaçırabilir.
